Cựu thủ tướng Israel: Vợ tôi sửng sốt khi quay lại Việt Nam sau 27 năm

Cựu Thủ tướng Israel Ehud Barak nhận định Việt Nam đang đi đúng hướng trên mọi khía cạnh, đồng thời hội tụ 2 yếu tố thiết yếu để thực hiện “bước nhảy vọt về phía trước”.

• Quốc ĐạtVân Đinh
 
• Thứ tư, 17/8/2022 10:25 (GMT+7)

Lúc ông Ehud Barak chào đời vào năm 1942, đất nước Israel như được biết đến ngày nay còn chưa xuất hiện. 80 năm sau, khi mái tóc ông Barak đốm bạc, cái tên Israel đã thoát nghèo và gia nhập nhóm nước phát triển.

Ông Barak hiểu rất rõ cuộc lột xác của Israel. Ông đã đóng góp vào quá trình ấy ở nhiều vai trò khác nhau, cả khi là tướng lĩnh quân đội cho tới lúc là thủ tướng thứ 10 của Israel năm 1999-2000.

Theo vị cựu thủ tướng, việc Israel trở thành quốc gia khởi nghiệp với khả năng đổi mới sáng tạo bậc nhất thế giới không đến một cách tình cờ.

“Chính phủ đã quyết định đầu tư với khởi điểm từ giáo dục”, ông Barak chiều 16/8 chia sẻ với phóng viên nhân chuyến thăm Hà Nội. “Quốc gia khởi nghiệp không xuất hiện từ nước mưa, nguyên liệu thô hay từ dầu khí, mà nó đến từ khối óc con người”.

Ông Barak lý giải rằng có 3 yếu tố trong nền văn hóa Israel dễ dàng tạo nên sự khác biệt, và đó là điều kiện rất quan trọng để tạo ra quốc gia khởi nghiệp.

Israel đã có thể thoát nghèo và trở thành nước phát triển. Ảnh: Flash90.

Israel đã có thể thoát nghèo và trở thành nước phát triển. Ảnh: Flash90.

Đề cao nuôi dưỡng nhân tài

Việc chọn lọc nhân tài được đề cao tại Israel. Ông Barak chia sẻ rằng cách đây 45 năm, Israel đã bắt đầu chọn lọc những cá nhân giỏi nhất ở lớp 11-12 để đào tạo từ sớm.

“Ban đầu chỉ có 1.500 trường trung học phổ thông trên cả nước. Vì vậy, chúng tôi yêu cầu mỗi trường tiến cử 3-6 học sinh xuất sắc. Chúng tôi đã sàng lọc khoảng 10.000 người này và chọn ra 500 người tốt nhất”, ông nói. Khi hoàn thành bậc trung học, họ được gửi vào đơn vị công nghệ trong quân đội.

Trong số 500 người trên, Israel cũng chọn ra 40 người giỏi nhất. “Họ thực sự là những thiên tài. Chúng tôi sẽ không gửi họ đến các đơn vị (quân đội) mà đưa họ đến các cơ sở giáo dục hàn lâm trong 3 năm, ngay sau khi họ tốt nghiệp trung học”, ông nói.

Bên cạnh cử chuyên gia cao cấp giảng dạy cho những người này, chính phủ Israel còn hỗ trợ chỗ ở, tiền trợ cấp... để họ tập trung nghiên cứu. Sau 3 năm, những người này sẽ được gửi vào các trung tâm nghiên cứu khoa học tiên tiến nhất của cơ sở quốc phòng. Vì vậy, theo ông, sau 9 năm, họ đã được tiếp xúc sâu với nền khoa học hiện đại nhất Israel.

Ông Barak cho biết Israel đã cố gắng tạo ra nền giáo dục xoay quanh các bộ môn khoa học như toán học, hóa học, vật lý và sinh học, cũng như đi kèm tiếng Anh. Các bộ môn ấy là điều kiện tiên quyết, theo vị cựu thủ tướng.

Ông Ehud Barak giữ vị trí tổng tham mưu trưởng quân đội Israel trong các năm 1991-1995. Ảnh: IDF.

Ông Ehud Barak giữ vị trí tổng tham mưu trưởng quân đội Israel trong các năm 1991-1995. Ảnh: IDF.

Việc hỗ trợ tài chính cho những công ty khởi nghiệp cũng được chú trọng. Ông Barak nói Israel có cơ quan thuộc chính phủ phụ trách giúp đỡ những công ty khởi nghiệp trẻ. Cơ quan này sẽ hỗ trợ tài chính cho những dự án có khả năng thành công, dựa trên nền khoa học chất lượng và ý tưởng tốt.

Ngoài ra, Israel khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu - phát triển.

“Chúng tôi khuyến khích các công ty, cả khu vực tư và công, tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển ở Israel. Đầu tư trung bình cho nghiên cứu và phát triển tại Israel cao gấp đôi so với OECD, các nước phát triển khác. Và hiện tại, chúng tôi đang được đền đáp”, ông nói.

Không coi thất bại là một vết nhơ

Văn hóa ở Israel khuyến khích suy nghĩ khác biệt và sự tranh luận, đồng thời không coi thất bại là một vết nhơ.

“Chúng tôi có một nền văn hóa khuyến khích sự sáng tạo, sự đổi mới. Việc một số ý tưởng của bạn không thành công chứng tỏ bạn là người can đảm, sẵn sàng học hỏi kinh nghiệm qua những thất bại liên tiếp. Những người chưa bao giờ thử điều gì mới sẽ không bao giờ thất bại”, ông nhận định.

Kể cả khi thất bại, họ vẫn có hiểu biết về công nghệ, thủ thuật và một số thông tin chi tiết phục vụ trong suốt quá trình.

Yếu tố thứ ba mà ông Barak nhấn mạnh là việc Israel giáo dục người trẻ không quá coi trọng hệ thống thứ bậc. Trong quá trình lập kế hoạch, cấp dưới được khuyến khích tham gia cùng và đặt câu hỏi cho cấp trên.

“Khi còn là sĩ quan, tôi không bao giờ ngần ngại nói với cấp trên rằng chúng tôi có thể làm điều đó tốt hơn theo cách khác”, cựu thủ tướng Israel chia sẻ.

Ehud Barak (thứ hai từ phải sang) cùng gia đình vào năm 1966. Ảnh: Government Press Office.

Ehud Barak (thứ hai từ phải sang) cùng gia đình vào năm 1966. Ảnh: Government Press Office.

Khi đã trở thành tổng tham mưu trưởng, ông Barak nói luôn cho phép các sĩ quan trẻ đặt câu hỏi đối với công việc của mình, không bao giờ cho rằng việc hỏi là điều đáng xấu hổ.

“Vì vậy, tôi thấy rằng ba yếu tố này trong nền văn hóa dễ dàng tạo nên sự khác biệt và tôi thấy rằng đó là điều kiện rất quan trọng để tạo ra quốc gia khởi nghiệp”, ông kết luận.

Việt Nam đang đi đúng hướng

Đây là chuyến đi đầu tiên của ông tới Việt Nam, vị cựu thủ tướng chia sẻ, và những gì ông chứng kiến đã để lại ấn tượng sâu sắc. Ông kể mình có giây phút xúc động khi tới thăm nhà của Đại tướng Võ Nguyên Giáp hôm 15/8.

“Tướng Giáp là người hùng của tôi kể từ khi tôi còn là một sĩ quan đặc nhiệm trẻ tuổi”, vị cựu thủ tướng chia sẻ. “Ông ấy chưa từng trải qua trường lớp quân sự và đã học mọi thứ bằng sự khéo léo cùng óc phán đoán. Ông ấy hiểu Napoleon rõ hơn chính người Pháp và đã đánh bại đối phương ở Điện Biên Phủ”.

Ông Barak cũng chỉ ra rằng giữa Việt Nam và Israel có điểm tương đồng vì cả hai đều trải qua nhiều cuộc chiến.

Cựu Thủ tướng Ehud Barak trong cuộc trao đổi với báo chí chiều 16/8 tại Hà Nội. Ảnh: Mạnh Đạt.

Cựu Thủ tướng Ehud Barak trong cuộc trao đổi với báo chí chiều 16/8 tại Hà Nội. Ảnh: Mạnh Đạt.

Nhưng cũng vì thế, vị cựu thủ tướng có cái nhìn rất đỗi lạc quan đối với Việt Nam. “Đối với một quốc gia có thể vượt qua lịch sử chiến tranh ấy và thống nhất đất nước, bầu trời sẽ là giới hạn cho những gì quốc gia ấy có thể đạt được”, ông nói.

Nói về tương lai, ông Barak nhận định ở Việt Nam hội tụ 2 yếu tố thiết yếu để thực hiện “bước nhảy vọt về phía trước”, đó là sự rõ ràng trong mục tiêu của lãnh đạo và luồng năng lượng có thể cảm nhận được ở bất cứ nơi đâu, nhất là trong mắt những sinh viên Việt Nam ông đã gặp.

“Tôi đến đây trong khoảng thời rất ngắn nhưng tôi thấy các bạn đang đi đúng hướng trên mọi khía cạnh mà tôi có thể nghĩ ra”, ông Barak nói, nhấn mạnh Việt Nam cần chú ý nâng cao giáo dục, thu hút công nghệ và FDI.

“27 năm trước, vợ tôi từng xách balô du lịch qua đây. Lúc này, bà ấy rất sửng sốt vì bước tiến lớn mà Việt Nam đạt được. Trong 23 năm tới, khi Việt Nam kỷ niệm 100 năm thành lập nhà nước hiện đại, tôi nghĩ các bạn chắc chắn có thể thực hiện được gấp đôi những gì đã làm trong 27 năm qua”, ông Barak nói.

Đến Việt Nam, cựu thủ tướng Ehud Barak tiết lộ cách Israel chọn người tài

 

TTO - Một loạt thành tựu mà đất nước Israel đang có và được thế giới công nhận, ngưỡng mộ suốt nhiều năm qua, theo cựu thủ tướng Ehud Barak, phần lớn dựa trên việc tuyển chọn và giáo dục người tài từ rất sớm.

• Reuters: Israel, Palestine đồng ý đình chiến từ tối 7-8
• Giao tranh dữ dội giữa Israel - Palestine ở Dải Gaza, Nga kêu gọi kiềm chế tối đa
• Lý do châm ngòi cuộc xung đột Israel - Palestine mới nhất

Cựu thủ tướng Israel Ehud Barak phát biểu trong sự kiện tại Nhà hát lớn Hà Nội ngày 16-8 - Ảnh: DUY LINH

Trong bài phát biểu trước sự kiện được tổ chức tại Nhà hát lớn Hà Nội ngày 16-8, cựu thủ tướng Israel chia sẻ đất nước của ông không có nhiều tài nguyên hay diện tích lớn. Dòng sông duy nhất của quốc gia này sẽ không thể gọi là sông nếu ở nước khác bởi sự nhỏ hẹp.

Nhưng xét về mặt thành tựu khoa học kỹ thuật, quân sự và khởi nghiệp, Israel là một người khổng lồ có chỗ đứng trên thế giới.

"Israel là quốc gia khởi nghiệp, nơi có rất nhiều công ty khởi nghiệp. Tôi lấy ví dụ là một thống kê năm 2021 về số lượng các doanh nghiệp 'kỳ lân' (doanh nghiệp khởi nghiệp chỉ trong thời gian ngắn có giá trị hơn 1 tỉ USD - PV). Danh sách đó có hơn 45 công ty được tạo lập ở Mỹ, khoảng 25 công ty tại Trung Quốc. Israel là nước đứng thứ 3 với 17 công ty kỳ lân", cựu thủ tướng Barak nêu vấn đề.

Vị thế của quốc gia này trên bàn cờ chính trị và tiềm lực quân sự của nước này cũng góp phần tạo nên chỗ đứng trên trường quốc tế. Một trong những chìa khóa đó nằm ở đầu tư cho giáo dục.

Giáo dục từ lúc lên 3

Theo chia sẻ của cựu thủ tướng Barak, Israel rất coi trọng việc học hành nên trẻ em đã được dạy đọc và viết từ rất sớm, có khi từ 3 tuổi đã được dạy dù tuổi bắt buộc đi học là 6 tuổi. Đầu tư cho giáo dục được đầu tư rất nhiều, hơn cả chi tiêu cho quân sự dù Israel luôn đối mặt với các mối đe dọa thường trực từ bên ngoài.

Nhà nước Do Thái bắt đầu một mô hình chọn nhân tài cách đây 45 năm và hiện vẫn đang tiếp tục tìm kiếm, nuôi dưỡng nhân tài theo cách đó.

"Chúng tôi đã bắt đầu chương trình sàng lọc học sinh lớp 11 và 12 tại các trường phổ thông trên cả nước và lựa chọn khoảng 3-6 học sinh xuất sắc nhất của mỗi trường. Mỗi năm, trong số 20.000 học sinh xuất sắc nhất đó, chúng tôi sẽ tiếp tục lựa ra thêm 400-500 em để đào tạo trong quân đội. Luật của Israel là ai cũng phải đi nghĩa vụ", ông Barak nói về mô hình chọn và nuôi dưỡng nhân tài của Nhà nước Do Thái.

Những người giỏi nhất về toán học, khoa học và lập trình sẽ phục vụ nhiều năm tại các đơn vị công nghệ, máy tính hay tình báo. Những người này sau khi hoàn thành nghĩa vụ có thể vừa đóng góp cho cả ngành quốc phòng lẫn các công ty công nghệ dân sự.

"Từ 400-500 cá nhân này chúng tôi lại lựa chọn tiếp, lấy ra khoảng 40-50 người xuất sắc nhất để cho đi học đại học theo chương trình đặc biệt. Mỗi em sẽ được một giáo sư theo sát để hỗ trợ, hướng dẫn việc học tập và nghiên cứu. Sau 3 năm học đại học, mỗi em sẽ có ít nhất 2 bằng, là một chuyên gia trong lĩnh vực mà mình theo học.

ADVERTISING

Sau khi tốt nghiệp, các em sẽ học việc khoảng 6 năm nữa với các nhà khoa học hàng đầu đất nước. Họ được tạo cơ hội đặc biệt để phát triển nhanh hơn, đạt được những thành tích xuất sắc khi còn trẻ", ông Barak giải thích thêm.

Bằng mô hình này, Israel đã tạo ra được lực lượng các nhà khoa học và chuyên gia xuất sắc lên tới hàng chục nghìn người, trở thành động lực cốt lõi cho phát triển quốc gia.

Ông Mai Liêm Trực, nguyên thứ trưởng Bộ Bưu chính viễn thông, người được xem là đã góp phần không nhỏ mở đường cho Internet tại Việt Nam, phát biểu tại sự kiện ở Nhà hát lớn Hà Nội ngày 16-8 - Ảnh: DUY LINH

Lời khuyên cho Việt Nam

Khi được hỏi có lời khuyên nào dành cho Việt Nam trong tận dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) để khi các doanh nghiệp này rút đi, những công nhân lại không phải trở về làm nông dân, ông Barak cho rằng Việt Nam nên suy nghĩ thực tế là các doanh nghiệp đến đây vì lợi ích của họ, chứ ưu tiên hàng đầu không phải là muốn giúp đỡ Việt Nam.

Theo cựu thủ tướng Israel, điều doanh nghiệp cần khi đầu tư vào một quốc gia là sự ổn định và dễ tiên liệu. Ổn định ở đây không chỉ là về mặt chính trị, mà còn là chính sách và pháp luật.

"Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm của các nước khác như Nhật Bản, cách họ đã vươn lên từ đống tro tàn sau Thế chiến thứ hai. Việt Nam cũng có thể học Singapore, Hàn Quốc, Israel hay thậm chí cả Trung Quốc. Sự phát triển của Trung Quốc ngày nay là một kinh nghiệm rất lớn và đặc biệt", ông Barak nêu dẫn chứng.

Mặc dù là quốc gia khởi nghiệp có tiếng tăm, cựu thủ tướng Barak cũng thừa nhận có một số vấn đề mà Israel cũng gặp phải tương tự như quốc gia mới khởi nghiệp. Đó là tình trạng doanh nghiệp khởi nghiệp bị nước ngoài thâu tóm.

Theo cựu thủ tướng, để tránh việc chảy máu chất xám và giữ tinh thần khởi nghiệp luôn cháy, cần có những quỹ đầu tư mạo hiểm của nhà nước hay những nhà đầu tư mạo hiểm trong nước. Họ sẽ là những người rót tiền vào các dự án khởi nghiệp trong nước và sẽ giữ doanh nghiệp hay sản phẩm đấy là tài sản của quốc gia, dân tộc.

Bức ảnh chụp năm 2008 khi ông Ehud Barak (bìa phải), đang là bộ trưởng quốc phòng Israel, đứng cùng Ngoại trưởng Mỹ Condoleezza Rice (giữa) và Thủ tướng Palestine Salam Fayyad - Ảnh: AFP

Ông Ehud Barak sinh năm 1942, có bằng đại học về vật lý và toán học của Đại học Hebrew, bằng thạc sĩ về kinh tế của Đại học Standford (Mỹ).

Ông giữ chức tổng tham mưu trưởng của quân đội Israel từ năm 1991 đến 1995, trước khi chuyển sang ngành ngoại giao với vị trí ngoại trưởng. Năm 1999, Đảng Lao động giành chiến thắng vang dội, đưa ông Barak vào chiếc ghế thủ tướng đến năm 2001.

Cựu thủ tướng Barak khởi đầu hành trình ở Việt Nam từ TP.HCM từ ngày 2-8. Ông cùng phu nhân đã đi ngược ra miền Bắc, gặp gỡ và nói chuyện với cộng đồng doanh nghiệp, sinh viên Việt Nam...