Vũ Văn Dzi
Thống kê mới nhất của cơ quan phòng bệnh Mỹ CDC cho biết là trung bình người dân Mỹ mập phì trên trung bình ít nhất từ 10 đến 20 ký với những hậu quả tai hại lâu dài cho tất cả phải gánh chịu vì chứng mập phì có nhiều biến chứng nguy hiểm và tốn kém như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, ung thư, viêm khớp và nhiều chứng bệnh kinh niên khác. Liên hiệp quốc cũng báo động là tình trạng mập phì cũng đang lan rộng trên khắp thế giới phần lớn tại các nước Trung Quốc, Phi châu và nhất là Đông Nam Á nơi mà nạn mập phì tăng mau nhất. Muốn giải quyết vấn nạn Obamacare thì trước hết phải giải quyết nạn mập phì thì mới có kết quả!
Người dân Mỹ vào đầu năm thường có lệ làm "quyết tâm" (new year resolution) từ bỏ những tật xấu có hại cho sức khỏe như bỏ hút thuốc, giảm bớt uống rượu, tập thể dục nhiều hơn và nhất là giảm cân nặng nhưng trên thực tế thì sau một thời gian ngắn thì đâu lại vào đấy! Theo lời BS Richard Besser, MD bình luận gia có uy tín của đài truyền hình ABC thì sở dĩ những "quyết tâm "đó rất khó duy trì vì đòi hỏi một nghị lực thật mạnh, một tinh thần cố gắng lâu dài nói chung là cần có sự chuyên cần. BS Besser nhận định rằng nếu có được những "quyết tâm" dễ thực hiện, không phức tạp và ở trong tầm tay khả năng của mỗi người thì ai cũng có thể làm được. Không cần phải có những ý chí mãnh liệt của những lực sĩ Kenya chạy marathon hay đua xe vòng quanh Pháp quốc hay khổ luyện yoga hàng năm trời và dưới đây là 5 lời khuyên của BS Besser mà ai cũng có thể thực hiện dễ dàng hòng để duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần.
1/ Giảm cân nặng 5%.
Thay vì cố gắng giảm 10% hay 15 % cân nặng để đạt tới mức an toàn thì BS Besser chỉ khuyến cáo những người mập phì giảm 5 % trong vòng 3 tháng cũng đủ tránh được nguy cơ bị bệnh tiểu đường, tim mạch và ung thư. Chỉ cần bỏ dùng các loại nước ngọt, giảm bớt dùng thực thẩm có nhiều đường và nhất là giảm bớt bữa ăn tối là bữa ăn thường làm lên cân. Không nên có những cố gắng quá mức như nhịn ăn, nhịn uống vì sẽ làm cho bị đói và sẽ ăn nhiều như cũ. Sau khi cân nặng giảm 5 % thì sẽ cảm thấy nhẹ nhõm, hoạt động dễ dàng hơn khiến có thể duy trì cân nặng ở mức độ bình thường lâu dài.
2/ Ăn sáng 5 phút.
Không nên bỏ bữa ăn sáng như ở một số người bận rộn khiến sau đó hay ăn vặt những loại thực phẩm có nhiều calories khiến dễ lên cân. BS Besser nên ăn những loại thực phẩm dễ thực hiện trong vòng 5 phút trong máy microwave như oat meal, cereal, các loại hạt (nuts) như almond, walnut, hay nước trái cây (smoothie)... là những loại thực phẩm có nhiều chất dinh dưỡng tốt nhưng không làm lên cân. Bữa ăn sáng hết sức quan trọng vì tái lập lại quân bình cho cơ thể sau thời gian dài trong đêm.
3/ Tập thể dục 5 lần mỗi lần 5 phút.
Nguyên nhân chính khiến người dân Mỹ và cả thế giới bị mập phì là vì nếp sống công nghiệp làm cho con người trở nên lười biếng hoạt động thể chất. Những khảo cứu trên các sắc dân trước đây sống trong một xã hội nông nghiệp hoặc du mục như Phi Châu, Á Châu hoặc Da Đỏ rồi chuyển sang một xã hội công nghiệp thì tỷ lệ bị mập phì rất cao. Nguy hiểm nhất là những xã hội tại Trung Đông có những sắc dân Ả Rập trước đây sống kiếp du mục trong sa mạc rồi bỗng nhiên chuyển sang một xã hội không những công nghiệp mà còn được gọi là hậu công nghiệp mà đời sống cực kỳ sung sướng, an nhàn, no đủ nhờ tiền bạc do dầu hỏa đem lại. Tại những tiểu vương quốc như Kuwait, Dubai, Qatar, Saudi Arabia tỷ lệ mập phì lên tới từ 60 và 80 % với những hậu quả tai hại. Trước đây Các Mác tiên đoán là trong thiên đường Cộng Sản chủ nghĩa thì con người được quyền thụ hưởng theo nhu cầu và chỉ cần làm việc theo khả năng hoặc không cần làm gì cả. Cái "thiên đường Cộng Sản" của Các Mác hiện nay đang diễn ra tại những tiểu vương vùng vịnh Ba Tư nhưng có lẽ Mác chưa nghĩ đến tình trạng mập phì đang đưa người dân những nước này "xuống hố cả nút" như tại hải đảo Nauru mà 95% bị mập phì và tiểu đường trong khi các mỏ phosphate đã bị cạn sạch! BS Besser khuyến cáo chỉ cần tập thể dục mỗi ngày 5 lần và mỗi lần 5 phút thay vì tập một lúc 30 phút mỗi ngày hơi khó duy trì. Chỉ cần tập nhẹ nhàng như đi bộ hay squat, lunge, làm việc nhà như hút bụi, làm vườn, dọn dẹp cũng đủ giúp tránh được những bệnh mãn tính ở Mỹ. Gần đây công ty xe điện ngầm tại Moscow có sáng kiến khuyến khích người dân Nga duy trì sức khỏe bằng cách miễn vé xe điện 30 rúp cho những ai làm được 30 squat trong vòng 2 phút. Squat và lunge là hai động tác thể dục được coi là tốt nhất vì huy động những cơ bắp lớn như quadriceps, hamstring, gluteus tiêu thụ nhiều năng lượng và giúp thăng bằng.
4/ Tĩnh tâm mỗi ngày 2 lần mỗi lần 5 phút. (Meditation/ Contemplation).
Sau nhiều năm kinh nghiệm, nghiên cứu và thực hành BS Richard Besser tin tưởng là phương pháp tĩnh tâm có nhiều ảnh hưởng tốt lành lâu dài lên sức khỏe vật chất và tinh thần. Trong một xã hội tân tiến nhưng có quá nhiều căng thẳng, lo lắng gây ra stress thì tĩnh tâm (meditation) được coi là một phương pháp tốt nhất giúp làm giảm stress, một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh tim mạch, cao huyết áp và cả ung thư, hen suyễn. Đã có nhiều khảo cứu xác nhận tĩnh tâm làm giảm huyết áp, giảm những hormones độc hại như cortisol, adrenaline và làm tăng những hóa chất có ích trong não bộ như melatonin, oxytocin, serotonin. TS Mathieu Riccard chứng minh là tĩnh tâm giúp làm thay đổi những dòng điện trong não bộ tại vùng thùy trán bên trái đem lại thoải mái và an bình cho người thực hành. Không cần phải tập luyện tĩnh tâm khó khăn và lâu dài hàng tiếng đồng hồ như các vị lạt ma Tây tạng hay Yogis mà chỉ cần mỗi ngày 2 lần mỗi lần 5 phút cũng có ảnh hưởng tốt. Dĩ nhiên có thể tĩnh tâm bất cứ lúc nào thuận tiện hay ở đâu bằng nhiều hình thức như cầu nguyện, niệm chú mantra, điều hòa hơi thở pranayoga, cầu nguyện bằng mân côi (rosary) , chánh niệm mindfulness..Có nhiều khảo cứu chứng minh tĩnh tâm làm tăng sức chống bệnh nhiễm trùng, cảm cúm qua trung gian hệ thống miễn dịch (immune system) tạo nên những kháng thể immuno globulin.
5/ 5 điều tạ ơn (Gratitude).
BS Besser khuyến cáo là mỗi ngày nên ghi nhận 5 lần ơn nghĩa hay may mắn trong hiện tại hay quá khứ thì sẽ có được hạnh phúc. Khảo cứu của TS Robert Emmons (UC Davis) và McCullough cho thấy những người tập những phương pháp bày tỏ biết ơn, dù lớn hay nhỏ thì đều có được sự bình an, giảm stress qua trung gian hệ thống thần kinh parasympathetic làm cho huyết áp giảm, tim đập chậm và đều đặn, hơi thở nhẹ nhàng và não bộ tiết ra nhiều hóa chất oxytocin là loại hóa chất kết nối (bonding) với bên ngoài khiến đem lại bình an và hạnh phúc. Có thể bày tỏ bằng tư tưởng hay lời nói với những người đã từng giúp đỡ hay an ủi trong những lúc khó khăn, hoạn nạn ví dụ như một người BS viết về người bạn đã giúp vượt biên là "một lần ơn nghĩa thì ngàn lần không quên". Theo BS Besser thì tất cả chúng ta ai cũng có thể bày tỏ lòng biết ơn tùy theo hoàn cảnh bằng tư tưởng hay lời nói, hành động nhỏ nhặt không cần phải làm những việc to lớn tốn kém theo kiểu của Bill Gates hay Warren Buffett dâng hiến toàn thể tài sản cho nhân loại!
BS Vũ văn Dzi, MD (retired). QY 67/68.
