Bác sĩ Lê Văn
Thu
Nam vô tửu như kỳ
vô phong. Cờ không gặp gió thì cờ không bay được, trông thật ủ rũ; mà còn gặp
mưa nữa thì thậm chí thảm. Nhưng có thật là rượu tạo phong độ cho đàn ông? Hay
ngược lại?
Chúng ta đọc truyện kiếm hiệp của
Kim Dung hẳn thấy Lệnh Hồ Xung lúc thì để lòng bay bổng theo hình bóng cô tiểu
sư muội xinh xắn Nhạc Linh San trong lúc đơn độc nhâm nhi ly rượu trên đỉnh Hoa
Sơn lạnh giá, lúc thì kết giao bằng hữu cách rất tiêu sái qua sự đồng cảm về rượu
với các lãng tử giang hồ trên đường phiêu bạt. Cũng qua Kim Dung, chúng ta thấy
Tiêu Phong một lần uống cách rất hào sảng để kết bằng hữu với chàng thư sinh si
tình và chung thuỷ nhất mực Đoàn Dự; nhưng trong một lần uống khác tại Tụ Hiền
Trang, chàng đã phải bi phẫn dứt tình với những người đã từng coi chàng là bằng
hữu mà nay trở thành kẻ thù quyết một trận tử sinh. Nhớ nhung cũng cần rượu, mà
hận đời cũng cần rượu. Kết giao cũng qua rượu, mà dứt tình cũng qua rượu!
Ôi rượu ơi, mi là thứ chi mà được
nhiều người say mê tìm đến với đủ cả hỉ nộ ái ố? Mi là thứ chi mà gieo bao sầu
khổ cho người uống với các bệnh nan y mãn tính, để lại các hệ luỵ cho cuộc đời
với những dằn vặt triền miên, cũng như cho người thân trong gia đình các cảnh
biệt ly âm dương cách trở?
TO DRINK OR NOT TO DRINK? Uống
hay đừng uống là một câu hỏi khó trả lời. Khó vì là một câu hỏi đã được các
chuyên gia về sức khoẻ vò đầu bứt tóc mà vẫn không tìm được câu trả lời đúng nhất
do cái phức tạp của vấn đề, giữa cái tốt và cái xấu, giữa cái nối kết của tình
thân với sự tan hoang của gia đình và xã hội do rượu mang lại. Để có câu trả lời
cho từng trường hợp, từng cá nhân, từng hoàn cảnh, ta thử tìm hiểu tác dụng của
rượu trên con người.
UỐNG RƯỢU TẠI MỸ
Tại Mỹ, theo thống kê từ năm 2006
đến 2010, cứ mỗi năm, uống rượu quá nhiều đã cướp đi gần 90 ngàn mạng sống (do
bệnh và tai nạn), làm mất đi năng lực sản xuất của 2 triệu rưỡi người. Ngoài ra,
uống rượu quá nhiều còn là nguyên nhân của 1/10 số tử vong ở lứa tuổi lao động
20-64, và là mất mát kinh tế cỡ 249 tỉ đôla trong năm 2010 cho quốc gia.
Ở Hoa Kỳ, ‘a drink’ (tạm dịch: một
lường rượu)1 được định nghĩa là 12 fl oz bia (5 độ cồn), 5 fl oz rượu
nho (12 độ cồn), và 1,5 fl oz rượu mạnh 80-proof (40 độ cồn).
1.
Thế
nào là uống quá nhiều? ‘Uống
quá nhiều
a.
Kiểu uống ‘say’ (binge drinking2): Theo định nghĩa của Viện Khảo cứu
Quốc gia về Nghiện và
Lạm dụng Rượu (The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism – NIAAA)
là kiểu uống quá nhiều rượu trong một bữa nhậu (nam uống trên 5 lường, nữ uống
trên 4 lường); với lượng rượu này chui vào cơ thể trong thời gian một bữa nhậu khoảng
2 tiếng thì nồng độ rượu trong máu sẽ đạt 0.08 và người uống sẽ say, mất kiểm
soát hành vi của mình. Nếu lái xe sau khi uống kiểu này với nồng độ rượu trong
máu vượt quá 0.08 thì thế nào bạn cũng “được” cảnh sát mời về nằm ấp và có khả
năng bị rút bằng lái xe. Việc say rượu cũng còn tuỳ thuộc nhiều yếu tố: cân nặng,
giới tính, tỉ lệ mỡ trong thân thể, bụng no hay trống. Ngoài ra, nếu lại uống các
loại thuốc như thuốc chống dị ứng (thế hệ thứ nhất) chung thì chỉ cần một lường
rượu cũng đủ xếp bạn vào ‘DUI – driving under influence’ trong tầm nhìn radar của
cảnh sát công lộ.
b.
Kiểu uống ‘liên tu’ (heavy
drinking3): là nữ uống hơn 8 lường mỗi tuần,
nam uống hơn 15 lường mỗi tuần, ngày này qua tháng nọ (liên tu bất tận). Kiểu uống
này sẽ giúp các công ty sản xuất rượu bia phát tài to.
2. Thế
nào là uống vừa phải? Theo Dietary Guidelines for
Americans, được coi là ‘uống rượu vừa phải – moderate drinking’ là khi phái nữ
uống không quá 1 lường/ngày và phe nam uống không quá 2 lường/ngày. Tuy nhiên,
có một số đối tượng không nên uống rượu, dù chỉ là ‘uống vừa phải’; đó là:
-
Phụ
nữ đang mang thai hay có ý định sẽ mang thai,
-
Người
đang dùng các loại thuốc, dù là bán tự do trên kệ, có phản ứng xấu khi thuốc hoà
tan với rượu trong máu; thí dụ thuốc chống dị ứng diphenhydramine (1st
generation antihistamines) sẽ gia tăng khả năng ức chế hệ thần kinh trung ương
của rượu,
-
Người
dưới 21 tuổi,
-
Người
vừa phục hồi sau cuộc cai nghiện rượu, hay người không tự kềm chế được lượng rượu
uống (loại người mềm môi chén mãi tít cung thang!),
-
Người
mắc các bệnh mà rượu có thể làm trầm trọng thêm, như bệnh gan chẳng hạn,
-
Người
đang lái xe, sắp lái xe, sử dụng máy móc cơ khí trong hãng xưởng, hay làm những
công việc đòi hỏi phải tỉnh táo, lanh lợi, tháo vát.
TÁC ĐỘNG CẤP THỜI CỦA
RƯỢU KHI VỪA NHẬU SAY
Khi
vừa nhậu xỉn, người ta có thể:
-
Bị
các chấn thương, từ đụng xe, té ngã, đến chết đuối, phỏng, v.v., do không tự kiểm
soát được hành vi của mình.
-
Đánh
người, giết người, tự tử, hiếp dâm, hay hành hung chính người nhà của mình.
-
Nhiễm
độc rượu, huyết áp tăng cao, tai biến mạch máu não, truỵ tim mạch.
-
Làm
tình bừa bãi với nhiều người; làm tình lúc không tự chủ dễ đưa đến mang thai
ngoài ý muốn, hoặc mắc các bệnh hoa liễu, vì không dùng các phương tiện ngừa
thai hay ngừa bệnh.
-
Riêng
với phụ nữ: Sẩy thai (miscarriage), thai chết trong bụng (stillbirth) mà không
biết cho đến khi đẻ, hay bị hội chứng thai nhi nhiễm độc rượu (fetal alcohol
spectrum disorders).
Khi
nhậu xỉn, bạn có thể mắc một hội chứng gọi là ‘nhiễm độc rượu - alcohol
poisoning’:
-
Lẫn
lộn (confusion)
-
Đi đứng lạng quạng (loss of
coordination)
-
Ói mửa (vomiting)
-
Kinh giật
(seizures)
-
Thở không đều hoặc chậm (irregular
or slow breathing - ít hơn 8 nhịp mỗi
phút)
-
Da tái xanh (blue-tinged or pale
skin)
-
Thân nhiệt hạ (hypothermia)
-
Mơ hồ, ngơ ngẩn (stupor – when
someone’s conscious but unresponsive)
Biện
pháp giúp đỡ người say xỉn:
Đừng:
-
Đừng để người say ngủ một mình. Nồng độ rượu tiếp tục gia tăng
trong máu qua việc rượu tiếp tục được hấp thụ qua đường tiêu hoá dù họ đã ngừng
uống. Khi nồng độ rượu gia tăng, người uống càng mất kiểm soát hành vi của họ dễ
đưa đến việc họ có hành động nguy hiểm cách vô thức.
-
Đừng cho người say uống cà phê. Rượu đã làm người say mất nước
(vì tiểu nhiều). Cà phê cũng làm lợi tiểu sẽ khiến người say mất thêm nước. Cơ
thể cạn nước nặng sẽ đưa đến hư hại não bộ.
-
Đừng bắt người say phải ói ra. Người say mất kiểm soát bản
thân dễ hít phải chất ói vào cuống phổi gây nghẹt thở chết người hoặc nhiễm
trùng phổi cấp tính rất nguy hiểm.
-
Đừng bắt người say phải đi lại. Dù mình đi cạnh để dìu họ, cả
hai vẫn có thể dễ bị té ngã.
-
Đừng bắt người say phải tắm nước
lạnh vì rượu đã
làm thân nhiệt họ giảm; tắm nước lạnh sẽ làm thân nhiệt họ giảm thêm rất nguy
hiểm.
-
Đừng
cho họ uống thêm rượu,
Nên:
-
Bắt
họ thức và giữ họ ở vị thế ngồi.
-
Nếu
họ tỉnh thì cho họ uống nước ấm.
-
Nếu
họ bất tỉnh nhưng thở đều thì cho họ
nằm xuống ở thế nghiêng một bên.
-
Giữ thân thể họ ấm bằng cách đắp chăn mền hay mặc
quần áo ấm cho họ.
-
Ở bên cạnh họ để theo dõi và giúp đỡ khi cần.
Nếu thấy nguy hiểm vượt ngoài khả năng của mình thì gọi nhân viên cứu cấp (tại
Mỹ xin gọi 911) đến giúp. Một thực tế phũ phàng là khi nhân viên cấp cứu đến
nhà mà thấy nạn nhân chỉ là do say xỉn, thường thì họ không mấy mặn mà trong
công tác cấp cứu lắm, mặc dù họ vẫn làm đầy đủ bổn phận theo lương tâm chức
nghiệp.
TÁC ĐỘNG LÂU DÀI
TRÊN SỨC KHOẺ DO UỐNG RƯỢU QUÁ NHIỀU
Khi
uống rượu lâu ngày chầy tháng, người ta sẽ phát triển các loại bệnh kinh niên
hay gây các vấn đề xã hội trầm trọng khác:
-
Huyết
áp cao, bệnh tim, tai biến mạch máu não, bệnh gan, và các bệnh đường tiêu hoá.
-
Ung
thư vú, miệng, yết hầu, thanh quản, thực quản, gan, ruột già và trực tràng.
-
Giảm
trí nhớ, giảm khả năng học tập.
-
Suy
dinh dưỡng.
-
Mắc
bệnh tâm thần, như trầm cảm và lo âu.
-
Bất
lực, xáo trộn sinh lý.
-
Xáo
trộn kinh nguyệt, mãn kinh sớm.
-
Xương
yếu, dễ gẫy xương.
-
Bị
rắc rối trong cuộc sống, gia đình, xã hội, công việc (nóng tính, bạo lực trong
gia đình, đánh đập con cái, hiếp dâm, ăn cắp, đánh người, hao hụt ngân sách gia
đình, chống báng xã hội).
-
Nghiện
rượu.
RƯỢU VÀ CÁC BÀ BẦU
Phụ nữ mang thai có được uống rượu
không, dù chỉ là một ly vang nhỏ hay một hớp sâm banh? Có hai khuynh hướng: phe
bác sĩ chống thì bảo hoàn toàn không được đụng đến rượu khi quý chị có ý định
mang bầu; phe bác sĩ thuận thì nói uống chút chút năm thì mười hoạ chẳng sao cả.
Các ông chồng cũng hoang mang: có ông quá thương vợ thì “ok, go ahead”, uống tí
có sao đâu; có ông quá thương đứa con nằm trong bụng vợ thì “please, don’t”, đừng
làm khổ đứa con vì một chút đam mê men rượu!
Trong nhiều thập niên nghiên cứu,
người ta đã biết chắc chắn rằng các bà uống rượu kiểu ‘liên tu’ trong thời gian
mang bầu đã cho ra đời những đứa con tật nguyền bẩm sinh. Nhưng còn các bà chỉ
uống chút đỉnh kiểu năm thì mười hoạ thì chưa bác sĩ nào biết được hậu quả trên
đứa con ra sao.
Theo Bác sĩ Jacques Moritz, giám
đốc ngành phụ khoa tại Bệnh viện St. Luke’s-Roosevelt ở New York, thì lượng rượu
dù ít cách mấy cũng không an toàn cho phụ nữ mang thai. Bác sĩ David Gary, phó
giáo sư (associate professor) ngành sản phụ khoa tại Đại học Y khoa Albert
Einstein, đồng thời là chủ tịch của toán chuyên trách Hội chứng Thai nhi Nhiễm
độc Rượu (Fetal Alcohol Spectrum Disorders) tại Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ
(American College of Obstetricians and Gynecologists) ở District II/NY, đồng ý
với quan điểm của BS Moritz.
Thể tạng các bà bầu mỗi người một
khác. Bà nào có mức diếu tố (enzyme) cao thì dễ đánh tan được rượu và loại nó
ra khỏi cơ thể nhanh; bà nào có mức diếu tố thấp thì lượng rượu lưu lại trong
máu lâu, và thai nhi vì thế “sơi” rượu nhiều hơn.
Vì còn nhiều điều chưa biết về việc
rượu tác động lên thai nhi thế nào, Cơ quan Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Tổng
lý Y tế Hoa Kỳ (U.S. Surgeon General)4, Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ
(American College of Obstericians and Gynecologists), và Hiệp hội Nhi khoa Hoa
Kỳ (American Academy of Pediatrics) đều khuyên các bà chớ nên uống rượu khi
mang thai hay chuẩn bị mang thai, bởi vì qua thống kê, các thai phụ uống rượu sẽ
có nguy cơ sinh ra những đứa con bị Hội chứng Thai nhi Nhiễm độc Rượu (chậm
nói, chậm hiểu, kém thông minh, mặt dị hình, đầu nhỏ, lùn, nhẹ cân, mắc các bệnh
liên quan đến thính lực, thị lực, tim, thận, xương, và bệnh tâm thần).
Mặc dù chưa có bằng chứng rõ rệt
về tác động của rượu trên thai nhi nếu chỉ uống chút đỉnh trong một dịp vui nào
đó, các bác sĩ chuyên môn cũng vẫn khuyên các thai phụ cẩn thận và cân nhắc kỹ
trước khi uống. Tất cả là vấn đề cá nhân; nhịn uống rượu vì sức khoẻ của đứa
con còn trong bụng mình là một hy sinh thật đẹp biểu hiện tình mẫu tử thiêng
liêng. Còn nếu các bà mang bệnh gan, có khuynh hướng dễ mắc chứng nghiện rượu,
đang dùng thuốc có tính kỵ rượu, thì chớ nên đụng tới rượu, dù không mang thai.
RƯỢU VÀ VIỆC CHO
CON BÚ SỮA MẸ
Khi các bà cho con bú sữa mình (breast
feeding) mà còn uống rượu là một việc làm hết sức nguy hiểm. Rượu sẽ vào sữa
qua máu; nồng độ rượu trong máu mình thế nào thì sữa cũng có nồng độ rượu như
thế ấy. Khả năng loại bỏ rượu ra khỏi cơ thể của trẻ sơ sinh chỉ bằng nửa khả
năng của người lớn. Rượu có thể làm trẻ
nhỏ chậm phát triển về vận động (impaired motor development) và tác động lên
hình thái ngủ (sleep patterns) của chúng. Rượu cũng làm giảm sự sản xuất sữa của
người mẹ. Sự hiện diện của rượu trong sữa sẽ làm trẻ em bú ít đi cỡ 20% (chắc
là do sữa mất ngon, mất ngọt, vì vị đắng chát của rượu?).
Nếu các bà vẫn muốn uống rượu khi
cho con bú sữa mẹ thì hãy đợi khi sữa sạch rượu rồi hãy cho bú; mà một lường rượu
(12 oz bia 5%, 5 oz vang 12%, 1,5 oz rượu mạnh 40%) phải mất 2 đến 3 tiếng mới được
lọc hết khỏi máu, tuỳ theo cân nặng của các bà. Nếu thèm rượu, các bà cũng có
thể cho con bú xong rồi mới uống rượu, vì như vậy rượu có đủ thì giờ biến khỏi
sữa trước khi đến cữ cho bú lần tới.
RƯỢU VÀ HUYẾT ÁP
Uống quá nhiều rượu sẽ làm huyết
áp tăng đến mức có hại cho sức khoẻ của bạn. Huyết áp có thể lên cao tạm thời
sau khi bạn uống 3 lường rượu trong một lần nhậu. Nhưng nếu uống kiểu ‘liên tu’
từ ngày này qua tháng nọ thì sẽ dẫn đến chứng huyết áp cao kinh niên. Đang từ uống
kiểu liên tu chuyển qua kiểu uống vừa phải thì huyết áp kỳ thu tâm (systolic
blood pressure) sẽ giảm được từ 2 đến 4 mmHg (mili mét cột thuỷ ngân) và huyết
áp kỳ trương tâm (diastolic blood pressure) sẽ giảm được từ 1 đến 2 mmHg. Để
giúp hạ huyết áp cao, người uống kiểu liên tu nên giảm lượng rượu uống từ từ
trong vòng 1 đến 2 tuần; chớ nên ngừng uống rượu đột ngột vì cách này có thể
làm huyết áp tăng lên quá cao trong dăm bảy ngày.
Tưởng chúng ta cũng nên biết thêm
một số điều liên quan đến rượu vang đỏ:
-
Ở tuổi trên 50, người ta dễ bị nguy cơ mắc chứng
truỵ tim và tai biến mạch máu não; một ly rượu vang đỏ có thể giúp giảm thiểu
nguy cơ này, ngay dù với người mắc chứng huyết áp cao. Nên nhớ, sở dĩ có điều lợi
ích này là do tác dụng antioxidant của vang đỏ, giúp hạ mức cholesterol trong
máu, chứ rượu nho đỏ không làm hạ huyết áp.
-
Ở tuổi dưới 50, nhất là với các bà, thì kết quả
không rõ ràng là rượu vang đỏ có giúp gì được hay không; trái lại, rượu nói
chung còn làm các bà dưới 50 tuổi tăng nguy cơ bị ung thư vú.
Tóm lại, uống quá 2 lường rượu một
ngày có thể gây chứng cao huyết áp. Uống hơn 2 lường trong một lần nhậu có thể
làm huyết áp của một số người tăng vọt cấp thời dẫn đến chứng tai biến mạch máu
não. Uống bia hay rượu mạnh không thành vấn đề; vấn đề là ở số lượng rượu bạn
tiêu thụ! Và mỗi cơ thể, mỗi hoàn cảnh đều có đáp án riêng: hãy đem chuyện uống
rượu của mình bàn với bác sĩ gia đình xem sao, bạn nhé!
RƯỢU VÀ SEX
Người ta thường nghĩ một hai ly
rượu hay một vài chai bia có thể giúp người uống thư giãn hay ngay cả hứng tình
(sexual arousal) hơn. Thế nhưng liệu rượu có giúp người ta làm tình (sexual intercourse)
ngon lành hơn thì lại là một câu hỏi khó trả lời.
Chúng ta cần tìm hiểu rượu tác động
như thế nào trên cơ thể để liệu mà uống nếu muốn có được một cuộc ‘giao tình’
lý thú. Tác động ấy cũng phụ thuộc vào cân nặng, phái tính, tuổi tác và các yếu
tố khác của người uống:
-
Rượu là chất ức chế hệ thần kinh
trung ương: Nó ức
chế cơ năng hô hấp, sự lưu thông máu và làm mất đi sự nhậy cảm của các đầu dây
thần kinh, là những cơ quan quan trọng cho sự hứng tình và khoái ngất (orgasm).
Để cuộc làm tình được hoàn hảo, người ta không nên uống rượu, hoặc có uống thì
cũng chỉ một vài ly để hệ thần kinh trung ương còn tỉnh táo mà chủ động mọi sự.
-
Rượu làm cơ thể mất nước do tiểu
nhiều: Mất nước
thì giảm lưu lượng máu đến bộ phận sinh dục, có nghĩa là giảm sự cung cấp oxy
cho vùng liên hệ mà hậu quả là bớt nhậy cảm. Để tránh mất nước, người ta nên uống
thêm nước khi uống rượu.
-
Sự
mất nước do uống rượu sẽ làm giảm bớt lượng
máu tới dương vật (nên biết: dương vật cương cứng được là do máu tràn xuống
thể xoang – cavernous bodies - của nó và tồn trữ ở đó cho đến khi mất hứng), đồng
thời làm tăng lượng angiotensin, là loại
hoọc-môn có liên hệ với chứng liệt dương. Kết hợp cả ba yếu tố do tác động
của rượu: giảm lượng máu tới dương vật, tăng
lượng hoọc-môn angiotensin và ức chế hệ thần kinh trung ương, người nam khó
mà giữ được dương vật cương lâu.
-
Rượu
làm mất nước sẽ khiến người ta mệt mỏi, nhức đầu, và với phái nữ còn làm khô âm
đạo. Mệt mỏi nhức đầu thì chẳng ai còn hứng thú mà làm chuyện chăn gối. Âm đạo
khô thì sẽ bị đau đớn khi giao hợp; đau thế thì sợ không muốn giao hợp nữa.
-
Rượu
làm người nam bớt nhậy cảm, mất nhiều thì giờ mới đạt khoái ngất, nên chậm hay
khó xuất tinh. Ngược lại, đối với người mắc chứng xuất tinh sớm - tốt đầu mới vừa dú dí vô cung mà nước pháo đã nổ đùng ra chiếu (HXH) -
thì các nhà nghiên cứu khuyến khích dùng rượu để giải quyết vấn đề. Thực ra, để
‘điều trị’ chứng xuất tinh sớm còn có nhiều phương pháp khác, nhưng không thuộc
phạm vi bài này, nên người viết ‘miễn bàn’ ở đây.
Tóm lại, rượu là con dao hai lưỡi
cho đời sống tình dục. Biết dùng nó thì cặp đôi sẽ thoải mái và hạnh phúc. Còn
cứ như Trích Tiên Lý Bạch tự trách trong bài thơ dưới đây thì chán mớ đời:
Tam
bách lục thập nhật,
Nhật nhật tuý như nê.
Tuy vi Lý Bạch phụ,
Hà dị Thái Thường thê.
Nhật nhật tuý như nê.
Tuy vi Lý Bạch phụ,
Hà dị Thái Thường thê.
tạm dịch nôm:
Ba
trăm sáu mươi ngày,
Ngày
nào cũng xỉn say.
Bà xã
tui Lý Bạch:
Vợ
Thái Thường, chẳng sai.
RƯỢU VÀ BỆNH GAN
Gan là cơ quan khá lớn nằm kín
đáo sau mấy đốt xương sườn phía dưới bên phải. Nó cân nặng cỡ 3 pounds. Gan có
nhiều công dụng: Nó giúp biến các thức ăn đồ uống thành năng lượng và chất bổ
dưỡng giúp cơ thể con người sống và phát triển. Gan cũng giúp thanh lọc các chất
độc ra khỏi cơ thể.
Rượu là kẻ thù của gan, và ngược
lại: Rượu có thể làm tổn thương và huỷ hoại các tế bào gan. Ngược lại, gan tìm
cách phân hoá rượu, tức phá huỷ phân tử rượu, để loại ruợu ra khỏi cơ thể. Khi
uống quá nhiều rượu thì gan bị tổn thương vì làm việc quá sức.
Có ba loại bệnh gan do tác động của
rượu gây ra: bệnh gan nhiễm mỡ do rượu (alcoholic fatty liver disease), bệnh
viêm gan do rượu (alcoholic hepatitis), và bệnh xơ gan do rượu (alcoholic cirrhosis).
1.
Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu: Bệnh này do tích tụ mỡ trong tế
bào gan. Đây là giai đoạn sớm nhất của bệnh gan do rượu (trước hai bệnh kia).
Thường thì người ta không thấy triệu chứng gì. Nếu có triệu chứng, thì đó là mệt
mỏi, nhược sức, và thấy lấn cấn trong bụng phía trên bên phải (discomfort
localized to the right upper abdomen). Diếu tố gan (liver enzymes) có thể tăng
cao, nhưng thường thường thử nghiệm cơ năng gan (liver function) vẫn tốt. Nhiều
người uống rượu kiểu liên tu thường mắc chứng gan nhiễm mỡ. Bệnh này có thể tự
lành nếu người uống bỏ rượu kịp thời.
2.
Bệnh viêm gan do rượu: Ngoài việc mỡ tụ trong các tế
bào, gan còn bị viêm và chớm hoá sẹo. Người bệnh có các triệu chứng như ăn mất
ngon, ói, mửa, đau bụng, nóng sốt và vàng da. Diếu tố gan tăng cao, thử nghiệm
cơ năng gan bất thường. Có đến 34% người uống rượu kiểu liên tu bị chứng này,
và trong số đó đã có 55% bị xơ cứng gan. Chứng viêm gan do rượu có thể nhẹ,
nhưng cũng có thể nặng. Gan bị viêm nhẹ có thể tự lành nếu người uống bỏ rượu kịp
thời. Bệnh có thể biến thành nặng rất bất ngờ (severe alcoholic hepatitis) và dẫn
tới nhiều biến chứng trầm trọng, kể cả gan suy, và chết.
3.
Bệnh xơ gan do rượu: Là chứng tổn thương gan do rượu
nặng nhất, với sẹo rải rác khắp gan và các mô lành mềm bị phá huỷ để được thay
thế bằng mô sẹo cứng. Từ 10 đến 20% số người uống rượu kiểu liên tu sẽ mắc bệnh
xơ gan. Triệu chứng bệnh xơ gan do rượu tương tự triệu chứng bệnh viêm gan do
rượu. Khi đã trở thành bệnh này rồi thì gan hết có cơ hội tự lành hay chữa khỏi.
Tuy nhiên, nếu ngưng uống rượu thì triệu chứng có thể khá hơn và gan đỡ bị tổn
thương thêm.
Các chứng bệnh trên diễn tiến theo
trình tự: từ gan nhiễm mỡ - qua viêm gan - rồi xơ gan. Tuy nhiên, cũng có người
bị xơ gan ngay mà không cần qua giai đoạn viêm gan. Cũng có người bị viêm gan
mà không bao giờ biểu lộ triệu chứng. Ngoài ra, cũng có người đã bị mắc các chứng
bệnh gan khác, như bệnh viêm gan siêu vi C kinh niên chẳng hạn, nay uống rượu
vào làm tình trạng gan trở nên xấu hơn.
Các biến chứng của
bệnh gan do uống rượu:
Các biến chứng của các loại bệnh
gan này thường xuất hiện sau nhiều năm uống rượu; và chúng có thể trầm trọng:
-
bụng
trướng nước (ascitis).
-
chảy
máu từ các tĩnh mạch trong thực quản hay bao tử (tự nhiên ói, ọc ra máu).
-
lá
lách sưng to (enlarged spleen).
-
các
bệnh về não (brain disorders) và mê man (coma).
-
suy
thận (kidney failure).
-
ung
thư gan (liver cancer).
Vậy thì, rượu và gan vốn không ưa
nhau. Muốn có một lá gan lành mạnh thì bạn ơi chớ nên đụng vào rượu.
RƯỢU VÀ UNG THƯ
Hầu như ai cũng biết là uống rượu
nhiều có thể bị tổn hại sức khoẻ, nhưng không mấy người biết rượu còn có thể
gây ung thư. Các bướu ác tính gây ra bởi uống rượu là ung thư miệng (mouth), yết
hầu (pharynx), thanh quản (larynx), thực quản (esophagus), gan (liver), ruột
già (colon), trực tràng (rectum) và vú (breast). Rượu cũng có thể tăng nguy cơ
bị ung thư tuỵ tạng (pancreas). Uống càng nhiều - không nhất thiết là rượu mạnh,
vang hay bia - nguy cơ bị ung thư càng cao.
Ung thư miệng, yết
hầu, thanh quản, và thực quản:
Các khảo cứu cho thấy rõ ràng là rượu có thể gây ung thư các cơ quan này. Đã uống
rượu mà lại còn hút thuốc lá nữa thì nguy cơ mắc ung thư còn cao hơn; điều này
được giải thích là rượu đóng vai trò của chất hoà tan, giúp các độc chất từ thuốc
lá thẩm nhập các tế bào của lớp niêm mạc của đường tiêu hoá. Rượu cũng làm tổn
thương các tế bào và mô của cơ thể. Các tế bào bị xâm hại cố gắng tự chữa, qua
đó làm thay đổi hệ di truyền DNA; chính lầm lẫn khi làm thay đổi DNA này dẫn đến
ung thư.
Ung thư ruột già và
trực tràng: Rượu
gia tăng nguy cơ ung thư ruột già và trực tràng, đàn ông bị nhiều hơn đàn bà. Lý
do rượu gây ung thư cũng được giải thích tương tự như trong các ung thư nói
trên.
NGHIỆN RƯỢU
Nghiện rượu (alcohol dependence
syndrome) là một hiện tượng/hội chứng rất phổ biến, nguy hiểm, và để lại nhiều hậu
quả tai hại cho xã hội.
Trên toàn thế giới, năm 2010 có
khoảng 208 triệu người nghiện rượu (chắc con số thật phải nhiều gấp bội vì nhiều
nước, như Việt Nam chẳng hạn, ít khi báo cáo đúng, và rượu được bán … thả
giàn). Tại Mỹ, năm 2010 có 17 triệu người lớn và 700 ngàn trẻ vị thành niên
(12-17 tuổi) bị ma men hành hạ vì nghiện rượu.
-
uống
nhiều rượu trong một thời gian dài
-
khó
có thể uống bớt được vì mỗi lần bớt là một lần thấy bứt rứt khó chịu
-
mất
nhiều thời giờ cho việc tìm rượu và uống rượu
-
rất
ham uống rượu
-
không
hoàn thành nhiệm vụ vì mải lo uống rượu
-
gây
các vấn đề xã hội vì uống rượu
-
sức
khoẻ suy kém vì uống rượu
-
dễ
gặp nguy hiểm, hoặc gây nguy hiểm cho người khác, vì uống rượu
-
ngưng
uống hay giảm uống quá gấp thì sẽ bị ‘hội chứng do cai rượu đột ngột’ (alcohol
withdrawal syndrome).
Người nghiện rượu có thể bị tất cả
các vấn đề sức khoẻ như đã nói ở trên, từ say xỉn đến ung thư, và các bệnh tâm
thần, tim thất nhịp, suy gan.
Cha mẹ, anh chị em trong nhà
không nên để mình lâm vào tình trạng nghiện rượu vì thống kê cho biết con cái
và anh chị em họ cũng sẽ dễ trở nên nghiện rượu như họ do yếu tố di truyền. Các
yếu tố môi trường như xã hội, văn hoá, và cách ứng xử cũng tác động lên việc
nghiện rượu. Áp lực và lo âu dễ khiến người ta tìm đến rượu.
HỘI CHỨNG DO CAI RƯỢU
ĐỘT NGỘT
Hội chứng do cai rượu đột ngột
(alcohol withdrawal syndrome)5 là một hội chứng chết người có thể xảy
ra cho những ai đã từng uống quá nhiều rượu trong một thời gian - ngắn là vài
tuần, dài là nhiều năm - mà nay hoặc là ngưng uống đột ngột hoặc là cắt giảm lượng
rượu uống quá gấp.
Triệu chứng nhẹ, xảy ra trong
vòng 6-12 tiếng, của hội chứng này gồm tay run, toát mồ hôi, lo âu, nôn và ói,
nhức đầu, khó ngủ.
Nặng hơn, trong vòng 12-24 tiếng
sau khi ngưng uống rượu, người ta có thể có ảo giác về nhìn (thấy điều lạ),
nghe (như có người gọi), hay xúc giác (sờ thấy máu chẳng hạn).
Kinh phong (withdrawal seizures)
có thể xảy ra trong vòng 24-48 tiếng; cũng có khi xảy ra rất sớm.
Mê sảng (delerium tremens) thường
xảy ra trong vòng 48-72 tiếng sau khi ngừng uống rượu, cao nhất là ngày thứ 5, gồm
các triệu chứng lẫn
Một khi hội chứng do cai rượu đột
ngột được phát hiện, người bệnh cần được chăm sóc chu đáo, các thử nghiệm cần
thiết phải được thực hiện, các biến chứng phải được ngăn ngừa vì tai hại của nó
thật khôn lường. Những người mang hội chứng này có thể đã có các bệnh khác liên
quan, như suy tim do xung huyết (congestive heart failure), nghẹt động mạch
vành tim (coronary artery disease), xuất huyết bao tử và ruột (gastrointestinal
bleeding), bệnh gan (liver diease), hỗn loạn hệ thần kinh (nervous system
impairment) và viêm lá lách (pancreatitis), nên cần được khám thật kỹ lưỡng để điều
trị kịp thời.
Muốn từ bỏ rượu, người nghiện rượu
phải đến trung tâm cai nghiện để được hướng dẫn và chăm sóc. Việc cai rượu phải
có phương pháp và phải được hướng dẫn bởi chuyên viên. Cai rượu và dùng thuốc
cai rượu không đúng rất nguy hiểm, có khi mất mạng, và tỷ lệ thành công đã thấp
mà cơ hội tái phát lại cao./.
Chú thích về từ:
1Drink:
trong tiếng Anh, danh từ drink (n) có nhiều nghĩa: đồ uống, thức uống, lượng chất
lỏng đã được rót ra hay đã uống, hớp, ngụm; nó cũng có nghĩa là rượu và ngay cả
‘thói nghiện rượu, thói rượu chè’. Trong bài này, ‘a drink’ được giới chuyên môn quy định là 1 chai bia 12 fluid ounce
có 5 độ cồn, hoặc 1 ly rượu vang 5 fl oz có 12 độ cồn, hay 1 ly rượu mạnh
(distilled spirit) 1,5 fl oz có 40 độ cồn. Từ định nghĩa ‘lượng chất lỏng đã được
rót ra’, ta có thể hình dung ra 1 chai bia đã mở, 1 ly rượu vang hay rượu mạnh
đã ngập đến miệng, qua đó liên tưởng đến một quy định về dung lượng (cân lường,
đo lường, đong lường). Vì thế, người viết xin đề nghị tạm dùng nhóm chữ ‘một lường rượu’ để dịch cụm từ ‘a drink’ của tiếng Anh.
2Binge
drinking: binge có thể định nghĩa như một sự gì đam mê quá sức
(chè chén lu bù, mua sắm lu bù), hoặc là một thời gian ăn uống bừa bãi và quá
nhiều. Trong chuyên môn, binge drinking là trong một occasion (lần nhậu) đàn bà
uống trên 4 lường rượu và đàn ông uống trên 5 lường; uống như thế dĩ nhiên là
phải say, nên người viết tạm dịch ‘uống
kiểu say’.
3Heavy
drinking: trong chuyên môn, heavy drinking được định nghĩa
là đàn bà uống trên 8 lường rượu mỗi tuần, đàn ông uống trên 15 lường mỗi tuần,
tuần này qua tháng nọ, liên tu bất tận. Người viết tạm dịch là ‘uống kiểu liên tu’, vừa tượng hình vừa
sát nghĩa.
4US
Surgeon General: Với định nghĩa ‘The Surgeon General of the United States
is the operational head of the U.S. Public Health Service
Commissioned Corps (PHSCC) and thus the leading spokesperson on
matters of public
health in the federal
government of the United States’,
chúng ta có thể hiểu US Surgeon General là một chức quán xuyến chung các vấn đề
sức khoẻ công cộng của dân chúng Hoa Kỳ, nên người viết đề nghị danh xưng ‘Tổng lý Y tế Hoa Kỳ’. Chức tổng lý này
- từ Hán Việt – có nghĩa là người quán xuyến mọi công việc, đứng đầu một cơ
quan hay chính quyền. Nó khác với chức Bộ trưởng Y tế và Xã hội Hoa Kỳ (The United States Secretary of Health and Human
Services).
5Alcohol
Withdrawal Syndrome: Có người dịch là ‘hội chứng rút rượu’,
người khác dịch là ‘hội chứng cai rượu’. Chữ rút được người ta dịch trực tiếp từ
‘withdrawal’ với ý là rút lui, thối lui khỏi rượu, nhưng nghe không chỉnh vì chữ
rút đứng một mình (thiếu chữ lui) cũng có thể hiểu là hút rượu ra khỏi vật đựng.
Chữ cai được dùng để nói lên việc chừa rượu, bỏ không uống rượu nữa; tuy nhiên,
nếu cai rượu đúng phương pháp, từ từ, có hướng dẫn và giúp đỡ, thì nguời bệnh
đâu có bị phản ứng cấp thời và nguy hiểm; vì thế tôi đề nghị đổi thành ‘hội chứng do cai rượu đột ngột’ thì hy
vọng sẽ giải quyết được thắc mắc trên.
Tham khảo:
http://www.cdc.gov/ncbddd/fasd/facts.html
http://hoangfamily.biz/a547/xin-dung-uong-ruou-voi-tylenol
