CHUYỆN BÁC SĨ ZHIVAGO
Câu chuyện rất lạ, bây giờ mới biết : Chính CIA đã quảng bá các ấn bản tiểu thuyết “Doctor Zhivago” (Bác Sĩ Zhivago) của nhà văn Nga Boris Pasternak trong nỗ lực gây loạn trong nội bộ Liên Xô thời Chiến Tranh Lạnh, theo các hồ sơ mới giảỉ mật tuần này.
Sở tình báo Hoa Kỳ đã nhìn thấy tác phẩm văn chương tuyệt vời này là thách thức đối với chủ nghĩa Bôn-sê-vích, và là một cách để làm các công dân Liên Xô chất lúc đó chất vấn chính phủ Moscow rằng tại sao chính phủ đàn áp một trong những nhà văn vĩ đại của họ, theo tin Reuters.
Hồ sơ CIA, lấy được bởi nhật báo The Washington Post, kể chi tiết về cách CIA nhúng tay vào việc in sách này. Chính phủ Liên Xô đã cấm tiểu thuyết này, và sở tình báo Anh quốc trước tiên đã nhận ra giá trị tuyên truyền của tác phẩm hồi năm 1958, gửi sang cho CIA 2 cuộn phim chụp các trang sách, và đề nghị quảng bá sách này khắp Liên Xô và Đông Âu.
Chính phủ Moscow vừa nổi giận, vừa xấu hổ vì tiểu thuyết này thành công lớn, được ca ngợi và trở thành cuốn phim kinh điển năm 1965 do đạo diễn David Lean thực hiện, thắng 5 Giải Oscar và được đề cử cho giải phim hay nhất.
Tiểu thuyết của Pasternak đã kể lại cuộc đời của Yuri Zhivago, một bác sĩ và là một nhà thơ,
và mối tình của ông với 2 phụ nữ xuyên qua nhiều thập niên của cách mạng, chiến tranh, nội chiến và sự đàn áp. Tác phẩm “Doctor Zhivago” mang không khí thần bí tôn giáo, nhân vật chính không hòa hài với chủ nghĩa Bôn-sê-vích bấy giờ.
Các nhà phê bình Nga đã đấu tố Pasternak là kẻ phẩn bội, và kỹ nghệ xuất bản Liên Xô không đụng tới bản thảo của ông, nhưng một người trong làng văn chương Ý đã cầm một bản thảo ra khỏi Liên Xô và một công ty Ý đã ấn hành sách naỳ năm 1957.
Chẳng bao lâu sau, CIA nhúng tay liền, theo hồ sơ mật lấy được bởi hai tác giả Peter Finn và Petra Couvee khi tìm tài liệu cho cuốn sách của họ tưạ đề “The Zhivago Affair: The Kremlin, the CIA and the Battle Over a Forbidden Book” (Vấn Đề Zhivago: Điện Cẩm Linh, CIA và Trận Chiến Trên Một Cuốn Sách Cấm), sẽ phát hành vào tháng 6-2014.
Bản hồ sơ mật viế t: “Chúng ta có cơ hội làm công dân Liên Xô thắc mắc là có điều gì sai ở chính phủ Moscow, khi một tác phẩm văn chương viết bởi một trong những nhà văn vĩ đại của Nga lại không được in ở quê nhà bằng ngôn ngữ của chính tác giả cho chính dân tộc của ông đọc”.
CIA quyết định in sách này trong nhiều ngoạị ngữ để tặng miễn phí, trong nỗ lực bôi xấu Liên Xô.
CIA muốn giấu bàn tay của Mỹ trong việc quảng bá sách “Doctor Zhivago” nên đã đưa sang một nhà xuất bản Hòa Lan in ấn bản tiếng Nga — mặc dù nhà xuất bản Ý vẫn còn giữ bản quyền sách này. Sách phát hành khắp Châu Âu với mục tiêu chính là đưa vào hội chợ có hàng chục quốc gia tham dự năm 1958, có tên là “the 1958 Brussels Universal and International Exposition” — bởi vì Moscow đã cấp visa cho 16,000 công dân Nga tham dự.
Sau đó, CIA làm một ấn bản nhỏ cuốn này, nhỏ vừa để nhét vào túi và đôi khi tách làm 2 tập để dễ giấu. Nhiều cuốn sách nhỏ này trao tặng cho thanh niên Xô Viết và Đông Âu trong một hội nghị thanh niên ở Vienna năm 1959. Nhờ CIA, tác phẩm đã tới Moscow và các nước vệ tinh, tay chuyền tay.
Pasternak, cũng là một nhà thơ hàng đầu, đã thắng Giải Văn Chương Nobel (Nobel Prize for Literature) năm 1958 và ấn bản Anh ngữ của “Doctor Zhivago” trong 6 tháng liền nằm trên danh sách tác phẩm bán chạy của The New York Times năm 1958 và 1959. Pasternak ở lại Nga cho tới khi từ trần năm 1960, thọ 70 tuổi, sau khi bị tim và ung thư phổi. (theo Trần Khải)
Phan Tất Đại chuyển tiếp
