Se Gun Song
Giám đốc tổ chức NGO
Ngày 7/2/2023, các hãng truyền thông lớn của Hàn Quốc đồng loạt đưa tin về một phán quyết lịch sử của tòa án.
Lần đầu tiên sau 55 năm, Tòa án Trung tâm Quận Seoul ra phán quyết yêu cầu chính phủ nước này chịu trách nhiệm về tội ác chiến tranh gây ra với dân thường ở Việt Nam; đồng thời phải bồi thường 30 triệu won cho nguyên đơn, bà Nguyễn Thị Thanh (63 tuổi). Bà Thanh là nạn nhân đã mất cả gia đình trong vụ thảm sát của lính Hàn Quốc ở Quảng Nam năm 1968. Bà đệ đơn kiện chính phủ Hàn Quốc, đưa sự việc ra tòa năm 2020.
Tin tức, bình luận về phán quyết lịch sử này thu hút sự quan tâm rất lớn của công chúng Hàn Quốc. Mặc dù vẫn có những ý kiến phản đối phán quyết của tòa, viện dẫn "bối cảnh không thể tránh khỏi" trong thời chiến, dư luận Hàn Quốc phần lớn ủng hộ quyết định này.
Tôi cũng hoan nghênh phán quyết của Tòa và đánh giá cao nỗ lực suốt nhiều năm của đội ngũ luật sư, nhà hoạt động xã hội, những người ủng hộ, Quỹ Hòa bình Hàn - Việt và trên hết là quyết tâm của bà Thanh, để đạt được kết quả mang tính bước ngoặt này.
Phán quyết của Tòa mang tính biểu tượng và có ý nghĩa về mặt chính trị. Ở cấp độ cơ bản nhất, đây là lời nhắc nhở trang nghiêm rằng tiếng nói của nạn nhân, thân phận con người là điều cần được quan tâm trước nhất khi giải quyết các vấn đề trong lịch sử. Chia sẻ sau chiến thắng tại tòa, bà Thanh nói "cảm ơn vì đã tin vào câu chuyện của tôi". Phát biểu giản dị đó nói lên rất nhiều điều về công lý thời chiến.
Để đạt được chiến thắng này, việc huy động sự ủng hộ của dư luận thông qua truyền thông ở Hàn Quốc đóng vai trò quyết định. Báo chí sau nhiều năm trời, đã mở ra trước công chúng một lịch sử bị che giấu qua tiếng nói của bà Thanh. Điều này cũng phản ánh mối quan tâm ngày càng tăng của người Hàn Quốc đối với Việt Nam với tư cách là đối tác chiến lược toàn diện, không chỉ ở cấp độ chính phủ mà còn ở cấp độ từng người dân, được thúc đẩy mạnh mẽ qua các quan hệ gần gũi về thương mại, hôn nhân, du lịch hay là trong bóng đá.
Nhiều người Hàn Quốc hiện lo ngại chính phủ sẽ còn phải đối mặt với các vụ kiện tiếp theo từ những nạn nhân Việt Nam. Có khoảng gần 80 trường hợp tương tự ở làng Phong Nhị, quê của bà Thanh và còn nhiều nữa, từ những nơi khác.
Nhưng đây vẫn là điều tốt cho cả hai bên về lâu dài. Bất kể số lượng các vụ kiện thì tổng số tiền đền bù vẫn chỉ là một phần chi phí nhỏ nếu so sánh với lợi ích to lớn mà quan hệ đối tác giữa hai nước sẽ mang lại trong tương lai.
Khi đến Việt Nam lần đầu, tôi rất tò mò về thái độ của người Việt đối với người Hàn sau những gì họ đã chịu đựng trong chiến tranh. Tôi có phần lo lắng. Khi gặp người Việt đầu tiên bị tàn tật vì vết thương do lính Hàn Quốc gây ra, tôi cảm thấy cần phải xin lỗi, vì tôi là người Hàn Quốc. Tôi nói với người phụ nữ đó rằng tôi rất tiếc và xin lỗi vì những gì đã xảy ra, bà đáp lại bằng nụ cười rộng lượng: "Thôi không sao, chuyện xảy ra lâu rồi". Bà cảm ơn tôi về cuộc gặp.
Về cơ bản, những cuộc nói chuyện bằng tâm thế này sẽ lặp lại trong tương lai, khác với sự lo ngại về những cảm thức phức tạp do quá khứ để lại cho người dân hai nước. Việc của hai bên là cùng nhau tìm ra cách để làm cho cuộc sống của các nạn nhân trở nên dễ dàng hơn - điều chắc chắn nằm trong tầm tay.
Tôi hy vọng chúng ta coi chiến thắng của bà Thanh là một cơ hội. Việt Nam hiện cần một cơ quan hoặc tổ chức đại diện cho tiếng nói trung thực của các nạn nhân để thu thập nguyện vọng của họ và liên lạc với các cơ quan có thẩm quyền của Hàn Quốc về các vấn đề hậu chiến.
Vụ kiện có kết quả của bà Thanh đã cho thấy mỗi cá nhân đều có thể đóng vai trò quan trọng trong việc đánh thức sự quan tâm của dư luận về quá khứ bị lãng quên tại một đất nước đang mạnh mẽ hướng tới tương lai như Việt Nam.
Se Gun Song
Người Hàn Quốc gặp nhân chứng vụ thảm sát ở Quảng Nam
Nhóm người Hàn Quốc gồm nghị sĩ, nhà nghiên cứu lịch sử, học viên cúi đầu xin lỗi nhân chứng vụ thảm sát ở xã Duy Sơn, huyện Duy Xuyên 55 năm trước.
10h ngày 13/2, chuyến xe chở 27 khách Hàn Quốc dừng trước bia tưởng niệm 20 nạn nhân vụ thảm sát của lính Nam Hàn ở thôn Trà Châu, xã Duy Sơn (Duy Xuyên, Quảng Nam). Anh Koong Jung Wook, 26 tuổi, học viên thạc sĩ ngành lịch sử hiện đại Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, mang theo bó hoa cúc vàng phát cho mỗi thành viên. Họ cầm hoa cùng nén hương cúi đầu trước bia tưởng niệm.
Ngày 13/2, đoàn người Hàn Quốc đến thắp hương ở bia tưởng niệm 20 nạn nhân cuộc thảm sát 55 năm trước tại thôn Trà Châu, xã Duy Sơn. Ảnh: Nguyễn Đông
Tấm bia hình cánh sen ghi diễn biến sự việc 55 năm trước: "Cách đây 100 m về hướng tây nam vào ngày 1/9/1968 (Mậu Thân), Đoàn 2, Lữ đoàn Thanh Long quân đội Nam Hàn đã sát hại dân thường, làm chết 20 người và bị thương 16 người, trong đó có 11 trẻ em".
Những người Hàn Quốc sau đó đặt hoa trước bia tưởng niệm và cúi đầu mặc niệm các nạn nhân. Nhiều thành viên lấy sổ ghi chép tỉ mỉ cuộc thảm sát từ người thuyết minh là anh Kwon Hyun Woo (tên Việt Nam là Vũ), Trưởng văn phòng Quỹ Hòa bình Hàn - Việt.
Là người cuối cùng rời bia tưởng niệm, Koong Jung Wook nói tiếng Việt bập bẹ: "Em thấy vui và nhẹ nhàng hơn rất nhiều khi đặt chân đến đây cầu nguyện và nói lời xin lỗi các nạn nhân tự đáy lòng mình". Jung Wook chuẩn bị phần quà là hộp sâm tặng cho nhân chứng Phan Trà, 87 tuổi, người chứng kiến lần lượt bà nội, cha mẹ, hai em và một đứa con tử nạn sau tiếng súng của lính Nam Hàn.
Những người Hàn Quốc thắp hương, đặt hoa và cầu nguyện trước bia tưởng niệm các nạn nhân. Ảnh: Nguyễn Đông
Đứng trên đường nhìn đoàn người Hàn Quốc, bà Nguyễn Thị Bản, 66 tuổi, thôn Trà Châu, nói: "Tôi xúc động vì sau ngần ấy năm, con cháu của những người lính năm xưa đã đến thắp nén hương cho các nạn nhân".
Bà nội chồng bà Bản là một trong 20 người có tên trên bia tưởng niệm. Bà kể, năm 1968 dân làng gánh chịu trận mưa lũ lớn. Nhiều người kéo nhau lên chùa ở thôn Trà Châu trú tạm. Lính Nam Hàn đang đóng quân ở bờ Thành gần đó thì bị du kích tấn công.
Cho rằng dân làng đều "theo cộng sản", lính Nam Hàn mở trận càn, ném lựu đạn xuống các hầm trú ẩn. Nạn nhân chủ yếu là người già và trẻ em. Những người khác bị bắt quỳ dưới con đường làng ngập lũ. "Nước lũ khi đó đã ngập đến cổ nạn nhân. May quân lính dừng lại mới không có thêm thương vong", bà Bản kể.
Bà Bản thường lui tới bia tưởng niệm gần nhà để chứng kiến những người Hàn Quốc tìm về thắp hương cho các nạn nhân. Ảnh: Nguyễn Đông
Mất sáu người thân sau vụ thảm sát, cụ Phan Trà tỏ ra bối rối khi đứng trước đoàn người Hàn Quốc đến tìm hiểu quá khứ, đặc biệt khi một người đàn ông Hàn đến cúi đầu nói "tôi xin lỗi". "Những người Hàn Quốc thế hệ sau này đã thức tỉnh về nỗi đau chiến tranh. Họ chúc tôi sống thọ, có người tặng thuốc, tặng túi vải thêu hoa để tôi mang về cho người vợ đau bệnh nằm liệt giường. Đó là biểu hiện của việc biết sống yêu thương", cụ Trà nói.
Đến thăm thôn Trà Châu lần này, những người Hàn Quốc đóng góp xây dựng lại bia tưởng niệm để giúp những người đã mất và thân nhân cảm thấy yên lòng. "Tôi rất hy vọng sau này có nhiều người Việt Nam và Hàn Quốc sẽ đến đây thắp hương", ông Ha Il Ho, 54 tuổi, nói.
Đoàn người Hàn Quốc, trong đó có nghị sĩ Quốc hội Kang Min Jung, 2 nhà nghiên cứu lịch sử, 4 diễn viên, 3 du học sinh đến tham dự lễ tưởng niệm 55 năm vụ thảm sát Hà My, phường Điện Dương, thị xã Điện Bàn vào sáng 14/2.
Học viên Koong Jung Wook tặng quà nhân chứng Phan Trà. Ảnh: Nguyễn Đông
Ngay khi đáp xuống sân bay Đà Nẵng ngày 12/2, họ đã tìm về làng Phong Nhị (phường Điện An, thị xã Điện Bàn), thăm và chúc mừng bà Nguyễn Thị Thanh, 63 tuổi, nhân chứng của vụ thảm sát vừa được Tòa Seoul ra phán quyết yêu cầu chính phủ Hàn Quốc bồi thường 30 triệu won.
"Tôi vui vì được gặp lại những người Hàn Quốc, nhất là thành viên Quỹ Hòa bình - Hàn Việt, hai luật sư đã hỗ trợ tôi rất nhiều trên hành trình đi đòi công lý", bà Thanh nói, cho biết đã cùng với những người yêu chuộng hòa bình hy vọng phiên tòa phúc thẩm sắp tới sẽ giữ nguyên bản án sơ thẩm.
Cách đây 55 năm, lính đánh thuê Hàn Quốc tham gia vào cuộc chiến tại Việt Nam, gây ra nhiều vụ thảm sát hàng nghìn người dân vô tội ở Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Ninh Thuận. Theo điều tra của tiến sĩ lịch sử Ku Su Jeong, người khởi xướng phong trào Xin lỗi Việt Nam, quân đội Đại Hàn đã làm chết 9.000 người dân Việt Nam trong các cuộc thảm sát.
