Bài viết cung cấp cho độc giả cách nhìn nhận về nguyên nhân của cuộc chiến tranh từ tư liệu hồi ức của các cựu quân nhân Việt Nam.
Tuyên bố của Trung Quốc
Ông Đặng Tiểu Bình - lãnh đạo Trung Quốc đã có những phát biểu, tuyên bố trước về một cuộc chiến tranh đối với Việt Nam.
Trong chuyến đi thăm Mỹ vào cuối tháng 1, đầu tháng 2/1979, ông Đặng Tiểu Bình trao đổi với Tổng thống Jimmy Carter về một số chính sách của Trung Quốc, trong đó nhấn mạnh: “Trung Quốc vẫn phải dạy cho Việt Nam một bài học. Liên Xô có thể sử dụng Cuba, Việt Nam, và sau đó Afghanistan phát triển thành một nước ủy nhiệm. Trung Quốc đang tiếp cận vấn đề này từ một thế mạnh. Hành động sẽ rất hạn chế”.
 |
| Ngày 17/2/1979, lính Trung Quốc tràn sang biên giới nước ta. Ảnh: Thường Thanh |
Khi trao đổi với báo chí Mỹ, ông Đặng Tiểu Bình nhấn mạnh: “Vai trò của người Việt Nam sẽ còn tồi tệ hơn người Cuba”. Và rằng: “Chúng tôi gọi người Việt Nam là những người Cuba của Phương Đông. Nếu bạn không dạy họ những bài học cần thiết, thì điều đó sẽ chẳng xảy ra”.
Rời nước Mỹ, ông Đặng Tiểu Bình qua Nhật nhằm lôi kéo nước này vào “mặt trận” cô lập Việt Nam. Trong cuộc trao đổi với Thủ tướng Masayoshi Ohira, ông nhắc lại quan điểm của Trung Quốc: Việt Nam phải bị “trừng phạt” vì Campuchia và cam kết: “Duy trì phát triển lâu dài của hòa bình và ổn định quốc tế… [nhân dân Trung Quốc] sẽ quyết định hoàn thành các nhiệm vụ của chúng ta, và sẽ không vô ngại những điều cần thiết”.
Đó chính là những lời rào trước, đón sau hay nói cách khác là tuyên bố về việc sẽ tiến hành cuộc chiến tranh phi nghĩa mà lãnh đạo Trung Quốc quyết ý thực hiện đối với Việt Nam.
Ngày 17/2/1979, giới cầm quyền Trung Quốc huy động 60 vạn quân chủ lực tấn công quân sự đối với Việt Nam trên toàn tuyến phía Bắc từ Phong Thổ (Lai Châu) đến Móng Cái (Quảng Ninh) với chiều dài hơn 1.400km.
Ngay từ những ngày đầu của cuộc chiến, Trung Quốc đã đánh thọc sâu vào lãnh thổ Việt Nam (có những nơi quân đội Trung Quốc vào sâu từ 15 đến 20 km) ở nhiều tỉnh như Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai, tiến hành các cuộc sát hại nhân dân, đốt phá và cướp bóc các thành phố, thị xã, làng mạc. Với hành động đó, Trung Quốc tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, một quốc gia độc lập, có chủ quyền và được quốc tế công nhận.
Đáp lại hành động của Trung Quốc, Đảng lãnh đạo quân dân Việt Nam thực hiện quyền tự vệ chính đáng, tiến hành cuộc chiến tranh chống quân Trung Quốc xâm lược ở vùng biên giới phía Bắc.
 |
| Những người lính tuổi 18, 20 tham gia mặt trận Vị Xuyên. Ảnh tư liệu |
Trước tinh thần chiến đấu anh dũng, quả cảm của quân dân Việt Nam, ngày 5/3/1979, giới cầm quyền Trung Quốc tuyên bố bắt đầu rút quân. Thể hiện thiện chí hòa bình, khi Trung Quốc rút quân, Đảng và Nhà nước Việt Nam tuyên bố không truy kích.
Từ ngày 6/3/1979, phía Trung Quốc vừa rút quân, vừa đánh phá, gây thiệt hại về người và của đối với đồng bào các dân tộc ở một số vùng giáp biên giới.
Đến ngày 18/3, Trung Quốc mới rút hầu hết quân khỏi Việt Nam. Tuy nhiên, một bộ phận quân chủ lực Trung Quốc “vẫn chiếm đóng trái phép một số nơi thuộc các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Tuyên, có nơi sâu trong nội địa Việt Nam từ 200-600m; thường xuyên gây xung đột vũ trang, làm cho tình hình trên tuyến biên giới tiếp tục căng thẳng kéo dài”.
Từ năm 1980, quân Trung Quốc tiếp tục sử dụng pháo, súng cối bắn phá trên toàn tuyến biên giới; đồng thời, tổ chức nhiều đợt tấn công lấn chiếm nhiều điểm trên khu vực biên giới thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Trung Quốc lựa chọn Hà Tuyên và lấy Vị Xuyên làm điểm tấn công lấn chiếm sau ngày 18/3/1979. “Từ một địa bàn được xác định là hướng thứ yếu, Vị Xuyên nhanh chóng trở thành một điểm nóng, một mặt trận điểm trong chính sách gặm nhấm, gây xung đột biên giới của nhà cầm quyền Bắc Kinh”.
Cuối năm 1988, giới cầm quyền Trung Quốc cho quân dừng hoạt động pháo kích sang đất Việt Nam. Đầu năm 1989, quân Trung Quốc rút khỏi các điểm lấn chiếm lãnh thổ Việt Nam ở Bắc Vị Xuyên và dừng hoạt động lấn chiếm trên toàn bộ tuyến biên giới phía Bắc Việt Nam.
Đến tháng 10/1989, Trung Quốc rút toàn bộ quân khỏi lãnh thổ Việt Nam. Đến đây, cuộc chiến tranh biên giới Việt - Trung mới thật sự chấm dứt.
Ý đồ gây chiến của Trung Quốc
Bên cạnh việc khai thác các tư liệu hồi ký và phỏng vấn về hồi ức của các cán bộ, cựu quân nhân Việt Nam đã được công bố trên các sách báo, chúng tôi còn trực tiếp phỏng vấn 3 người từng tham gia chiến đấu chống quân Trung Quốc xâm lược trên tuyến biên giới phía Bắc trong những năm 1979-1989.
Một người là đại tá, nguyên Trung đoàn trưởng, tác chiến ở mặt trận Lạng Sơn năm 1979; một đại tá, nguyên chiến sĩ đồn công an vũ trang, tác chiến ở mặt trận Cao Bằng, từ năm 1979-1981; và một thượng sĩ, cựu binh trung đoàn, chiến đấu ở mặt trận Cao Bằng, từ năm 1986-1988.
Các cựu binh Việt Nam cho rằng có 5 nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự bùng nổ của cuộc chiến:
Thứ nhất, xuất phát từ tham vọng bá quyền, bành trướng, xâm lược Việt Nam của giới cầm quyền Trung Quốc. Đại tá N.C.N. - nguyên là Trung đoàn trưởng Trung đoàn 540, Sư đoàn 338, Quân đoàn 14, tác chiến ở mặt trận Lạng Sơn năm 1979, nói: “Họ muốn thôn tính mình. Họ muốn mua chuộc mình không nổi, nên họ xâm lược mình. Họ bắt buộc mình theo họ".
Đại tá N.C.S. nguyên là chiến sĩ đồn công an vũ trang Bí Hà (nay là đồn biên phòng Thị Hoa, thuộc Hạ Lang), huyện Hạ Lang, tỉnh Cao Bằng, tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc ở mặt trận Cao Bằng cho rằng: “Trung Quốc có âm mưu đánh chiếm vào biên giới của ta. Xâm phạm chủ quyền biên giới. Mục đích của họ là đánh chiếm thị xã Cao Bằng. Theo Trung Quốc là 'chiến tranh tự vệ', nhưng họ đánh sâu vào lãnh thổ của ta như vậy thì rõ ràng là họ đã tiến hành một cuộc 'chiến tranh xâm lược'”.
Nguyên nhân thứ hai của cuộc chiến được các cựu binh Việt Nam lý giải là Trung Quốc muốn đỡ đòn cho tập đoàn Khmer Đỏ trên chiến trường Campuchia nên đã tấn công Việt Nam ở vùng biên giới phía Bắc.
Ông N.T.Đ. nguyên là chiến sĩ Trung đoàn 427, Sư đoàn 392, Quân khu 1, tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc ở mặt trận Cao Bằng nói: “Khi tôi tham gia trên chiến trường, mình vẫn nghe đài bên kia phát, là lũ 'tiểu bá' vô ơn, đánh các đồng chí Campuchia… Phải dạy cho Việt Nam một bài học… Từ 'tiểu bá' chính là ám chỉ Việt Nam đánh Campuchia. Về chính thức, Trung Quốc không nói đỡ đòn cho Campuchia. Còn thực tế là như vậy (Việt Nam buộc phải rút một bộ phận quân đội từ Campuchia về hỗ trợ)”.
Thứ ba, theo các cựu binh Việt Nam, Trung Quốc phát động chiến tranh là để tranh thủ sự ủng hộ của các nước đang chống phá Việt Nam lúc đó, qua đó tập trung nguồn lực phục vụ cho việc thực hiện kế hoạch “4 hiện đại hóa” ở trong nước.
Thứ tư, việc gây ra cuộc chiến còn là hành động trả đũa của Trung Quốc đối với các động thái ngoại giao của Việt Nam với Liên Xô. Đại tá N.C.N. cũng cho rằng: “Họ đánh mình để làm mình hoang mang, để mình không quan hệ với Liên Xô nữa. Trung Quốc ý đồ thế”.
Và đây cũng là cách mà ông N.T.Đ. lý giải về nguyên nhân của cuộc chiến tranh. Ông nói: “Theo cá nhân tôi được biết, thế giới lúc bấy giờ, hệ thống chủ nghĩa xã hội có sự rạn nứt. Vị trí của Việt Nam rất quan trọng, nắm được Việt Nam sẽ ảnh hưởng lớn đến Đông Nam Á. Liên Xô có quân đội đóng tại cảng Cam Ranh của Việt Nam.
Do đó, Việt Nam trở thành một mắt xích cực kỳ quan trọng. Trung Quốc chưa thuyết phục Việt Nam bằng nhiều thứ và chưa thuyết phục được ai bằng kinh tế. Trung Quốc chỉ còn cách sử dụng quân sự.
Đặng Tiểu Bình nói “dạy cho Việt Nam một bài học” tức là đánh để Việt Nam biết ai là quan trọng. Đặng Tiểu Bình nói “Chổi ngắn không quét được nhện xa” là như thế.
Nguyên nhân thứ năm được các cựu binh Việt Nam nhắc đến là Trung Quốc muốn phá hoại tiềm lực của Việt Nam.
Có thể thấy rằng mục tiêu kìm hãm sự phát triển, muốn Việt Nam bất ổn cả về kinh tế, chính trị, quân sự và đối ngoại, hòng tách và cô lập Việt Nam ra khỏi các liên minh đối ngoại, hợp tác để phát triển đất nước sau cuộc kháng chiến chống Mỹ cũng là một trong nhiều lý do quan trọng để Trung Quốc tiến hành cuộc chiến tranh.
10 năm ròng rã đầy hy sinh
Sẽ còn có nhiều những lý giải khác nhau nữa về nguyên nhân của cuộc chiến tranh biên giới Việt - Trung (1979-1989), song qua khảo cứu tư liệu hồi ký và phỏng vấn một số cán bộ, quân nhân Việt Nam, có thể thấy hầu hết thông tin đều cho rằng người gây ra cuộc chiến này là Trung Quốc và đây là một cuộc chiến tranh phi nghĩa của Trung Quốc đối với Việt Nam.
 |
| Nghĩa trang liệt sỹ Vị Xuyên |
Từ 5 nguyên nhân được các cựu binh Việt Nam đưa ra thì có thể thấy, đó đều là những nguyên nhân, lý do vô lý xuất phát từ lợi ích của Trung Quốc, bất chấp đạo lý và luật pháp quốc tế.
Đương nhiên, tư liệu hồi ký và phỏng vấn của quân nhân Việt Nam mà chúng tôi đã đề cập ở trên là chưa nhiều; những thông tin trong hồi ức về nguyên nhân bùng nổ cuộc chiến tranh còn ít, chưa phản ánh đầy đủ về nguyên nhân bùng nổ cuộc chiến tranh biên giới 1979-1989. Thêm vào đó, tư liệu hồi ký và phỏng vấn là những ghi chép lại bằng trí nhớ về những sự việc đã xảy ra đối với bản thân trong quá khứ, do đó mang đậm tính chủ quan và phụ thuộc độ lãng quên thông tin của tác giả cung cấp.
Vì vậy, để nghiên cứu khách quan, toàn diện về cuộc chiến tranh biên giới Việt - Trung, cần tiếp tục nghiên cứu và phải nghiên cứu nghiêm túc, đa chiều với nhiều phía, nhiều phương pháp tiếp cận, xóa bỏ những “e ngại” về chính trị - đối ngoại.
Nghiên cứu về cuộc chiến tranh này không phải để khơi lại, gây chia rẽ thù hằn giữa hai dân tộc Việt Nam và Trung Quốc, mà nhằm tôn vinh những quân nhân Việt Nam đã tham gia chiến đấu và trân quý nền hòa bình hiện tại.
Tại nghĩa trang liệt sĩ Vị Xuyên năm 2019, nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã viết trong Sổ tưởng niệm: “Ngày 17/2/2019. Đời đời nhớ ơn các anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh vì đất nước. Đảng, Tổ quốc, nhân dân đời đời ghi nhớ công lao của các anh hùng, liệt sĩ đã chiến đấu anh dũng, bảo vệ biên cương Tổ quốc trong giai đoạn tháng 2/1979 ở biên giới phía Bắc và kéo dài cả 10 năm ròng rã; đầy hy sinh nhưng cũng đầy khí phách Việt Nam! Kính cẩn nghiêng mình tưởng nhớ các đồng chí!”.
Tài liệu trích dẫn Báo Nhân dân. 1979. “Thủ tướng Phạm Văn Đồng trả lời phỏng vấn của đồng chí Mi-a-mô-tô Ta-rô, Đại diện Đảng Cộng sản Nhật Bản, Phân xã trưởng Báo A-ca-ha-ta tại Hà Nội”, số (9020), ra ngày 18/2, tr. 1-4. Trường Chinh. 1982. “Nhân dân Việt-nam kiên quyết đánh bại mọi mưu mô xâm lược của chủ nghĩa bành trướng và chủ nghĩa bá quyền Trung-quốc”, Tạp chí Cộng sản số 3, 1982, trong sách Chống chủ nghĩa bành trướng bá quyền Trung Quốc, Tạp chí Cộng sản xuất bản, Hà Nội - 1983, tr. 33-55. Lê Tự Đồng. 1979. “Về chủ nghĩa quân phiệt của tập đoàn phản động trong giới cầm quyền Trung Quốc”, Tạp chí Cộng sản số 3, 1979, trong sách Chống chủ nghĩa bành trướng bá quyền Trung Quốc (1983), Tạp chí Cộng sản xuất bản, Hà Nội, tr. 280 - 294. Mai Thanh Hải. 2019. “40 năm cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc (17.2.1979 - 17.2.2019): Không thể quên!”, báo Thanh niên, 44 (8453), ngày 13/2, tr.22. Lê Hiệp. 2019. “40 năm cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc (17.2.1979 - 17.2.2019): Chiến thắng của chính nghĩa”, báo Thanh niên, 48 (8457), ngày 17/2, tr.2. Howard, Adam M. (General Editor). 2013. Foreign Relations of the United States, 1977 - 1980, Volume XIII - China, United States Government Printing Office, Washington, DC. Kiều Minh, Nguyệt Hằng. 2019. “Chúng ta đã đánh bại ý đồ xâm lược”, trong cuốn sách: Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc (1979 - 1989) - Góc nhìn báo chí, Đồng Xuân Thụ, Lê Quang Long đồng chủ biên, Nxb. Thông tin và Truyền thông, Hà Nội. Nguyễn Đức Huy. 2019. Hồi ức Chiến tranh Vị Xuyên, Nxb. Thông tin và Truyền thông, Hà Nội. Kissinger, Henry. 2001. On China, The Penguin Press, New York. Lê Kim. 1984. Một bước thất bại của bọn bành trướng Bắc Kinh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội. Trần Ngọc Long. 2019. “Vị Xuyên "đi trước... về sau"”, Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, 2 (514), tr. 53 - 59. Việt Long. 2019. “Chiến tranh Việt - Trung 1979: diễn biến và hậu quả”. Bài đăng trên trang Nghiên cứu Quốc tế - Tư liệu học thuật chuyên ngành Nghiên cứu Quốc tế. Phạm Thịnh, Minh Khang. 2019. “Đoạn kết đẹp lạ kỳ hành trình tìm người lính trong bức ảnh nổi tiếng cuộc chiến chống Trung Quốc xâm lược”, đăng trên VTCNews. Trần Lưu, Đỗ Trung, Quốc Khánh. 2019. “Tri ân các anh hùng, liệt sĩ tại Vị Xuyên, Hà Giang”, báo Sài Gòn giải phóng, (14988), ngày 18/2, tr. 2. Nxb. Sự thật. 1979. Sức mạnh đoàn kết ý chí quyết thắng, Hà Nội. Tyler, Patrick. 1999. A great wall: six presidents and China: an investigative history, PublicAffairs, New York. Beijing Review. 1979. “Vice-Premier Deng in Washington”, No. 6, February 9, pp. 8 - 14. |
TS Phạm Minh Thế - Huỳnh Thanh Mộng (Khoa Lịch sử, Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội)
Chiến tranh biên giới 1979: Nhân chứng và nấm mồ 400 người
LTS: Nhìn lại lịch sử bi hùng của dân tộc không ai được phép quên lãng. Ghi nhớ để sống tốt hơn, ghi nhớ để thêm yêu chuộng hòa bình và ghi nhớ để rút ra bài học trong ứng xử bang giao.
Từ ngày 17/2 đến 16/3/1979, nhà cầm quyền Bắc Kinh đã điều động một lượng lớn quân đội và vũ khí hiện đại nhất tấn công vào 6 tỉnh biên giới phía bắc nước ta. Trong cuộc tấn công này, họ đã phá hoại hoàn toàn 4 thị xã, hơn 20 thị trấn, huyện lỵ, nhiều làng xóm, nhà máy, hầm mỏ, nông trường, cầu đường, nhà cửa… của nhân dân ta tại những nơi lính Trung Quốc đi qua. Sau đó, TQ tuyên bố đã đạt mục đích, bắt đầu rút quân khỏi Việt Nam.
Tuần Việt Nam khởi đăng loạt bài Chiến tranh biên giới 1979: nhân chứng và những nấm mồ nhằm cung cấp thêm tư liệu để mọi người cùng ghi nhớ, không được phép lãng quên.
Chiến tranh biên giới 1979: Không thể lãng quên
Mời độc giả xem clip hình ảnh pháo đài Đồng Đăng và nhân chứng kể chuyện:
Thị trấn Đồng Đăng, Lạng Sơn giờ đã là một trong những trung tâm thương mại sầm uất. Đây là cửa ngõ biên giới giữa Việt Nam – Trung Quốc. Nhìn người dân hai nước qua lại buôn bán tấp nập, ít ai còn nhớ chính nơi này đã diễn ra cuộc tập kích bất ngờ từ phía bên kia biên giới.
Ngay tại vị trí hiện nay là chợ Đồng Đăng, dưới chân pháo đài Đồng Đăng là nấm mồ chung của gần 300 dân thường, một đại đội bộ đội biên phòng và nhiều dân quân, công an địa phương khác.
Cuộc giằng co mốc biên giới giữa một bên cố gắng bảo vệ chủ quyền, một bên cố gắng cưỡng chiếm đã nung nấu từ năm 1977. Những báo hiệu về chiến tranh từ Trung Quốc và tin tức nóng hôi hổi dội về từ biên giới Tây Nam hồi đó đã khiến cho người dân vùng biên ải phía Bắc càng thêm căng thẳng. Người dân Lạng Sơn khi đó đã chuẩn bị các căn hầm trú ẩn. Thóc ngô thu hoạch xong được chuyển lên hang đá cất giữ. Dầu vậy, cuộc tập kích xảy ra vẫn quá bất ngờ, về quy mô và độ tàn khốc.
 |
| Bà Chu Ngọc Lan. Ảnh: Hoàng Hường |
Theo lời kể của nhiều nhân chứng, cuộc tấn công tổng lực vào Lạng Sơn và các tỉnh biên giới phía bắc Việt Nam bắt đầu từ khoảng 4h sáng ngày 17/2/1979, khi người dân vẫn đang chìm sâu trong giấc ngủ. Tiếng pháo và ánh sáng chói xé rách màn đêm. Người dân miền biên viễn bị đánh thức bồng bế nhau người chui xuống hầm trú ẩn, người chạy lên hang tìm chỗ lánh nạn.
Ở tuổi 70, bà Chu Ngọc Lan, hiện sống tại phố Nam Quan, Đồng Đăng không thể quên ngày bà mất đi người chồng thương yêu cùng hàng trăm bà con họ hàng làng xóm tại Đồng Đăng. Đúng sáng hôm Trung Quốc tấn công, bà đưa hai con về nhà ngoại gần đó. Ba quả đạn pháo rơi trúng nhà, chồng bà chưa kịp xuống hầm trú ẩn đã tử nạn. Bà cùng hai đứa con và mấy người họ hàng chia nhau một căn hầm ở nơi khác. Pháo rơi như mưa, nhưng sau đó họ được dân quân giải cứu và đưa đến nơi an toàn.
 |
| Bà Hà Thị Hiển. Ảnh: Hoàng Hường |
Một người dân Đồng Đăng khác là chị Hà Thị Hiển, hiện là GĐ Doanh nghiệp tư nhân Hà Giang tại TP Lạng Sơn, phải chứng kiến mẹ chết ngay trước mắt. Lúc đó chị Hiển 14 tuổi. Khi quân Trung Quốc ập vào Lạng Sơn, chị cùng cả nhà xuống hầm trú ẩn được một ngày.
Sau đó trước nguy cơ bị ngạt và bị phát hiện, cả gia đình quyết định chui lên và bỏ chạy tứ tán. “Chúng tôi vẫn được nghe những câu chuyện rùng rợn về cách Polpot đối xử với phụ nữ và trẻ em. Tôi tâm niệm thà chết còn hơn là bị rơi vào tay giặc”. Vừa lên khỏi hầm, bố chị Hiển bị lính Trung Quốc bắn bị thương ngất đi. Sau hai ngày nằm đó ông tự tỉnh lại và được dân quân tìm thấy.
Mẹ chị Hiển kém may mắn hơn. Hai mẹ con chạy cùng nhau và bà dính đạn mất tại chỗ. Chị Hiển tiếp tục chạy. Dọc đường, chị gặp một người phụ nữ bị thương cụt cả hai chân cầu cứu. “Suốt cả đời tôi không quên được hình ảnh mẹ tôi bị bắn, và ánh mắt người phụ nữ ấy. Cô ấy khẩn cầu tôi cứu giúp, nhưng lúc đó tôi chỉ là một đứa trẻ, và cũng đang chạy nạn, chẳng giúp được gì”, chị Hiển không bao giờ quên.
Còn trong tâm trí anh Hoàng Hữu Dư vẫn còn nguyên cảm giác hoảng sợ tột cùng khi tận mắt thấy “nguyên một dòng sông đầy xác người” ở quê anh, thị trấn Thất Khê, huyện Tràng Định, Lạng Sơn.
Anh Dư lúc đó 17 tuổi, đang tham gia dân quân thị trấn. Khi lính Trung Quốc ồ ạt kéo sang tấn công “trong vài tiếng buổi sáng đã thấy lính Trung Quốc tràn ngập thị trấn”, anh Dư cùng hỗ trợ bà con đi tìm nơi trú ẩn. Lính Trung Quốc tràn vào Tràng Định bắn giết và bắt 5 người dân làm tù binh, sau đó mấy năm những người dân này được trở về.
 |
| Cửa vào pháo đài Đồng Đăng, nơi chôn vùi gần 400 người. Ảnh: Hoàng Hường |
Khúc bi tráng trên pháo đài Đồng Đăng
Sống giản dị trong một ngôi nhà nhỏ ở phố núi Bình Gia, Lạng Sơn. Anh hùng Lực lượng Vũ trang Hoàng Văn Liên giờ đã là một người đàn ông trung niên tóc bạc. Ông là một trong hai người sống sót tại pháo đài Đồng Đăng, nấm mồ chung của gần 400 người cả dân thường và bộ đội Việt Nam.
Nhập ngũ năm 1978, ông Liên được điều động về đội cảnh sát cơ động tỉnh Lạng Sơn. Vào thời điểm này, tình hình biên giới nhiều biến động, ông Liên và đồng đội thường xuyên phải đi tuần biên giới. Sáng sớm 17/2/1979, sau phiên tuần như thường lệ, ông thấy pháo từ phía Trung Quốc bắn sáng rực bầu trời, người dân cuống quýt tìm nơi trú ẩn. Ông cùng đồng đội chống trả và bảo vệ người dân, nhưng sau đó đơn vị của ông hy sinh gần hết, ông cùng 3 người nữa rút lên pháo đài Đồng Đăng, nơi có một đại đội biên phòng Việt Nam đang chiến đấu, và gần 300 người dân đang trú ẩn trong hầm.
 |
| Anh hùng Lực lượng Vũ trang Hoàng Văn Liên, đã chiến đấu kiên cường tại pháo đài Đồng Đăng. Ảnh: Hoàng Hường |
Nhóm của ông cùng lực lượng biên phòng chiến đấu quyết liệt. Sau ba ngày, bộ đội tại các lực lượng đã hy sinh gần hết. Những người còn lại rút vào cố thủ trong pháo đài và bắn qua lỗ châu mai. Pháo đài có 3 cửa, một cửa đã bị lấp từ trước, 2 cửa còn lại bị lính Trung Quốc chiếm giữ. Đến ngày thứ 4, lính Trung Quốc thả bộc phá và khí ngạt vào hang khiến toàn bộ gần 400 người cả dân và quân thiệt mạng. Ông và một đồng đội khác lợi dụng đêm tối đã lên khỏi hang rút đi, trở thành 2 nhân chứng cuối cùng cho câu chuyện bi tráng ở pháo đài Đồng Đăng.
Với chiến công diệt 34 tên giặc, bắn cháy một ô tô chở vũ khí của Trung Quốc, chiến đấu kiên cường bảo vệ người dân và chủ quyền lãnh thổ, ông Hoàng Văn Liên được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân.
Pháo đài Đồng Đăng vẫn ở đó, trở thành chứng tích của một sự kiện lịch sử, là nấm mồ chung của gần 400 người Việt Nam.
Hoàng Hường
* Tuần Việt Nam giữ bản quyền loạt bài viết này, đề nghị các báo không lấy lại, sao chép dưới bất kỳ hình thức nào.40 năm chiến tranh biên giới Việt - Trung
Cuộc chiến tranh biên giới Việt Trung 1979 đã khép lại nhưng những nỗi đau vẫn còn đó. Nhìn lại lịch sử cuộc chiến tranh biên giới 1979.
Biên giới 1979: Vòng hoa trắng nơi biên cương và lời hẹn ước dang dở
Người chiến sĩ ấy nằm xuống, lời hẹn ước với người vợ ở quê nhà mãi mãi dang dở.
Chiến tranh biên giới 1979 được dạy trong chương trình phổ thông mới ra sao?
-GS Phạm Hồng Tung cho rằng cần tránh che giấu sự thật trong giảng dạy, học tập, biên soạn sách giáo khoa và tài liệu tham khảo khác về sự kiện lịch sử này.
Biên giới tháng 2/1979: Bài học xương máu cho hậu thế
Nguyên nhân nào đã dẫn đến việc Trung Quốc vốn “vừa là đồng chí vừa là anh em” đã đột ngột tấn công Việt Nam như vậy? Và bài học kinh nghiệm của Việt Nam từ cuộc chiến này?
Cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979
Nguyên nhân sâu xa của việc tấn công Việt Nam ở biên giới phía Bắc đầu năm 1979 có phải là nhằm làm suy yếu một nước Việt Nam thống nhất?
Biên giới tháng 2/1979: Sòng phẳng với lịch sử
- Sau khi thống nhất đất nước, Việt Nam đã cố gắng hết sức để giữ quan hệ tốt với cả Liên Xô lẫn Trung Quốc, kiên quyết không để bên nào lôi kéo đưa ra những phát ngôn làm mất lòng bên kia.
Biên giới tháng 2/1979: Những ký ức không thể lãng quên
"Nếu như cuộc chiến tranh biên giới 1979 giống như một cái hố ngăn cách thì tuyệt đối không được lấp cái hố ấy đi nhưng cũng không được khoét rộng nó ra".
Nhạc sĩ tài hoa 'chép sử' chiến tranh biên giới Vị Xuyên
Chàng lính tuyên văn của Sư đoàn 356 chiến đấu tại mặt trận Vị Xuyên giai đoạn 1979-1989 là một nhạc sỹ tài hoa: Trương Quý Hải.
Chiến tranh biên giới 1979: Cuộc chạy trốn bất thành của 43 người
Cả đoàn người nấu nướng, sinh hoạt trong hầm để trốn. Nhưng với số lượng quá đông, việc bị phát hiện là điều khó tránh khỏi. Cuối cùng, buổi tối định mệnh ấy cũng đến…
Chiến tranh biên giới: Ám ảnh từ đáy giếng chôn 43 xác
40 năm trôi qua, song ám ảnh về vụ tàn sát 43 người dân trong cuộc chiến tranh biên giới tháng 2/1979 vẫn hằn in trong tâm trí những người ở lại.
Cao điểm Vị Xuyên: Thất trận, lính Trung Quốc nổi loạn bắn chỉ huy
Chiến tranh biên giới - một cách nhìn khác từ phía Trung Quốc
Đã 38 năm kể từ khi Trung Quốc huy động một lực lượng lớn nhiều quân đoàn chủ lực với sự yểm trợ của xe tăng, trọng pháo ồ ạt mở cuộc tiến công vào 6 tỉnh biên giới phía Bắc nước ta ngày 17/2/1979.
Thiếu tướng Lê Mã Lương kể về chiến sự ác liệt tại Vị Xuyên
Tôi không bao giờ có thể quên những trận đánh ác liệt, bộ đội chúng ta chốt trong các hang đá. Những trận pháo kích dã man từ phía Bắc đã kéo sập hang vùi lấp nhiều đồng đội của tôi trong đó.
Ông Lê Kiên Thành nói về cha và ngày 17/2/1979
Chiến tranh biên giới 1979: Những người ở lại
Tiếng đạn rát sau lưng những ngày tháng 2/1979
Tháng 2/1979: Những ngày trong trại tập trung bên kia biên giới
'Lò vôi thế kỷ' Vị Xuyên trong Chiến tranh biên giới 1979-1989
“Ghi nhận sự hy sinh của các liệt sĩ trong chiến tranh biên giới 1979”
Chiến tranh Biên giới 1979: Những điều không thể lãng quên
Chiến tranh Biên giới 1979 kéo dài trong khoảng một tháng với thiệt hại nặng nề về người và tài sản cho cả hai phía.
