Quyết định sáng suốt, cho kết quả thiết thực nhất vẫn là đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam, tạo dấu ấn Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Người lập đề án Vũ Ngọc Hải đau nhất vì bị kết tội thiếu trách nhiệm, chịu án ba năm tù giam.
Năm nay, tròn 100 năm ngày sinh cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt (1922–2022), NXB Trẻ xuất bản tập sách Chất ngọc Võ Văn Kiệt của tác giả Nguyễn Chiến Thắng (bí danh Sao Vàng), tiết lộ nhiều câu chuyện xúc động về một vị Thủ tướng "năng động sáng tạo”, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám tự phê bình. Một nhà nghiên cứu nổi tiếng cho rằng Thủ tướng Võ Văn Kiệt có tầm nhìn chiến lược với những công trình mang tính lịch sử.
 |
Thủ tướng Võ Văn Kiệt và lãnh đạo TP.HCM tại Lễ “Mừng dòng điện 500 kV” ở Hội trường Thống Nhất (5.6.1994) T.L |
Lúc ấy, đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam đi qua các tỉnh thành: Hòa Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam - Đà Nẵng (chưa tách thành Quảng Nam và Đà Nẵng ), Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Sông Bé (chưa tách thành Bình Phước và Bình Dương) Long An và TP.HCM),được thi công khi vẫn còn có ý kiến trái chiều. Một số người cho rằng “chủ trương phiêu lưu, mạo hiểm, lãng phí tài nguyên quốc gia và chỉ để xây dựng thanh danh”. Có đại biểu phát biểu ở Quốc hội là: “Trên thế giới chẳng có quốc gia nào làm đường dây điện kéo dài hơn 1.000 cây số”.
Nếu đóng điện không thành công sẽ từ chức
Tác phẩm Chất ngọc Võ Văn Kiệt cho biết: "Một giáo sư Việt kiều ở Đại học Grenoble (Pháp) viết thư gởi lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta, khẳng định đường điện 500kV Bắc - Nam có ba vấn đề bất lợi: một là bước sóng 6.000 km, trong khi từ Hà Nội đến TP.HCM dài 1.500 km, chỉ là 1/4 bước sóng, nên không thể tải điện vào miền Nam; hai là thời gian xây dựng công trình chỉ trong hai năm là điều khó có thể thực hiện được; ba là dự án không mang lại hiệu quả kinh tế".
Tuy nhiên, tháng 2.1992 Thủ tướng Võ Văn Kiệt phê duyệt Luận chứng Kinh tế kỹ thuật xây dựng đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam và ngày 5.4.1992, Lễ khởi công xây dựng công trình đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam được tổ chức đồng thời trên nhiều tỉnh: Hòa Bình, Quảng Nam - Đà Nẵng, Đắk Lắk...
Điểm đặc biệt của việc xây dựng đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam chính là thời gian thi công trong vòng hai năm - một mốc thời gian như “không tưởng” đặt ra cho cán bộ công nhân viên ngành năng lượng lúc đó. Thủ tướng Võ Văn Kiệt được phân công làm Tổng chỉ huy công trình.
 |
Điểm đặc biệt của việc xây dựng đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam chính là thời gian thi công trong vòng hai năm - một mốc thời gian như “không tưởng” NGUYỄN CÔNG THÀNH |
Trong cuốn sách Võ Văn Kiệt Một nhân cách lớn; Nhà lãnh đạo tài năng suốt đời vì nước vì dân, NXB Chính trị quốc gia (Hà Nội 2012, tr. 482) còn kể: "Có lần Thủ tướng Võ Văn Kiệt tâm sự với Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải: Nếu đóng điện không thành công thì mình xin từ chức".
Tác giả Nguyễn Chiến Thắng cho biết: "Tuy bận nhiều việc, song trong hai năm, Thủ tướng bốn lần thị sát tận nơi đoạn thi công khó khăn, hiểm trở nhất, cụ thể là vị trí 373 trên đỉnh đèo Hải Vân, vị trí 367 trên đỉnh đèo Lò Xo (Đăk Glei). Thủ tướng động viên các đội thi công, công nhân lao động, nhắc nhở họ phải giữ gìn sức khỏe, đảm bảo an toàn, đảm bảo chất lượng. Cần tìm cách khắc phục những khó khăn do bị muỗi, vắt cắn... Anh em công nhân rất phấn khởi, hứa sẽ hoàn thành công trình đảm bảo chất lượng, và xin chụp ảnh kỷ niệm với Thủ tướng tại công trường trong tiếng cười sảng khoái của Thủ tướng".
Tuy nhiên, một chuyện không vui đã xảy đến là trong quá trình mua sắt thép và xi măng (tại xã Mỹ Đức, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình) đã phát sinh sai phạm, gây hậu quả nghiêm trọng, thanh tra đã có kết luận và xin ý kiến của Thủ tướng về cách xử lý.
"Thủ tướng ra lệnh xử lý nghiêm, dù cho người đó là ai, ở cương vị nào. Bộ trưởng Bộ Năng lượng Vũ Ngọc Hải, người lập đề án đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam bị kết tội thiếu trách nhiệm trong quản lý, bị kết án ba năm tù giam, một số cán bộ có liên quan bị cách chức. Sáng hôm sau khi đóng điện, Thủ tướng Võ Văn Kiệt vào nhà tù thăm Vũ Ngọc Hải báo tin mừng đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam đã thành công, huy hiệu đường dây 500kV mà anh em điện lực gắn cho đồng chí Võ Văn Kiệt, đồng chí đã gắn cho Vũ Ngọc Hải", sách đã dẫn viết.
 |
Thủ tướng Võ Văn Kiệt thăm công trường xây dựng đường dây 500kV đoạn đi qua Tây Nguyên T.L |
Việc Thủ tướng Võ Văn Kiệt vào nhà tù thăm Bộ trưởng Vũ Ngọc Hải, báo tin mừng đường dây truyền tải điện 500kV Bắc - Nam đã thành công và lấy huy hiệu đường dây 500kV mà anh em điện lực gắn cho mình, để gắn cho ông Vũ Ngọc Hải "được dư luận khi ấy cho rằng, Thủ tướng Võ Văn Kiệt phải trái phân minh, có công thì khen, có tội thì phạt". (Còn tiếp)
